Longlist en genomineerden Loep 2021
De VVOJ maakte dit jaar voor het eerst een longlist bekend. Op deze lijst staan – per categorie – de 10 beste onderzoeksverhalen van België en Nederland. Op maandag 28 maart heeft de jury per categorie drie genomineerden bekendgemaakt. Die staan hieronder per categorie aangegeven. De winnaars worden op vrijdag 24 juni bekendgemaakt én bekroond tijdens de Avond van de Onderzoeksjournalistiek in Antwerpen.
Ga direct naar:
Controlerend
NRC onthult dat de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) de wet overtreedt en opereert als een geheime dienst – terwijl ze dat niet is. Het toezicht schiet tekort en de verantwoordelijk minister informeert de Tweede Kamer onjuist.
Het kabinet-Rutte hield in de toeslagenaffaire doelbewust informatie achter voor het parlement. Dit bleek uit geheime notulen van ministerraadvergaderingen in 2019, waarvan RTL Nieuws de inhoud onthulde. Ook werden in de ministerraad individuele Kamerleden besproken en zou de CDA-top toenmalig CDA-Kamerlid Omtzigt hebben willen ‘sensibiliseren’.
Al decennialang hebben kinderen uit de omgeving van Umicore in Hoboken te veel lood in hun bloed. Knack en Pano onderzochten hoe het recyclingbedrijf daar telkens mee weg komt. Ook toonden ze aan dat de uitstoot van cadmium en arseen, twee kankerverwekkende stoffen, ernstige gezondheidsrisico’s inhoudt voor de omwonenden.
In 2020 werd Mayday Rescue in Amsterdam failliet verklaard. Deze stichting verzorgde materieel, trainingen en fondsenwerving voor Syrische hulpverleners: de Witte Helmen. Minke Nijhuis en Tjitske Lingsma zochten uit welke rol Nederland speelde bij de ondergang van het succesvolle Mayday.
In vier artikelen en een podcast toont NRC aan hoe de Nederlandse overheid bij uitzettingen samenwerkt met het Soedanese regime. Dit terwijl er al sinds 2012 signalen zijn dat de Soedanese geheime dienst (NISS) uitgezette asielzoekers vastzet, mishandelt en martelt.
Het boerenland is er slecht aan toe. De bodem raakt uitgeput door overmatig gebruik van kunstmest en bestrijdingsmiddelen. De veestapel zorgt voor een enorme uitstoot van broeikasgassen, fijnstof en stikstof, wat leidt tot opwarming van de aarde en afname van de biodiversiteit. Wie zijn er verantwoordelijk voor deze destructieve voedselproductie?
Het wemelt in Brussel van de lobbyisten die amper in de gaten worden gehouden, blijkt uit het boek Sluiproute Brussel van Follow the Money-correspondent Lise Witteman.
De Belgische daklozenorganisatie Poverello heeft een armlastig imago, maar heeft 14 miljoen op de bank staan en bezit vastgoed ter waarde van 50 miljoen euro, onthulden Ruben en Marieke Brugnera (broer en zus) van Knack.
Zelfs als ze maar een klein foutje hadden gemaakt, moesten ouders hun hele kinderopvangtoeslag terugbetalen. Jesse Frederik van De Correspondent toont aan dat de slinger inmiddels volledig naar de andere kant is uitgeslagen. Iedereen heeft recht op compensatie, ook als ze de boel aantoonbaar hebben bedonderd.
De Huurcommissie zou huurders moeten beschermen tegen verhuurders die zich niet aan de regels houden. Maar door bezuinigingen worden geschillen steeds vaker aan de hand van papierendossiers beslecht en worden kwetsbare huurders niet mondeling gehoord.
Opsporend
Een persoonlijk onderzoek naar de verspreiding van naaktfoto’s op internet leidt tot een universeel verhaal over seksualiteit, schaamte, schulden dubbele moraal
Een man die nog zeven jaar celstraf in Duitsland moest uitzitten vanwege een drugsmisdrijf startte in 2009 een politieke partij in zijn thuisgemeente Roerdalen. De lijsttrekker is inmiddels wethouder en pleit in 2021 voor de aankoop ter waarde van 700.000 euro van een pand dat eigendom is van de omstreden oprichter.
Dit onderzoek onthult niet alleen het grensoverschrijdend gedrag van PVV-Kamerlid Dion Graus, maar laat ook zien dat Kamerfracties en parlement worstelen met machtsmisbruik van Kamerleden jegens ondergeschikten.
De Standaard en NRC onderzochten samen met zeventien andere media en vijf ngo’s maandenlang 3,5 miljoen gelekte documenten en tientallen miljoenen banktransacties. De onderzoeksreeks onthult de kleptocratie van de voormalige Congolese president Joseph Kabila en zijn clan, en laat zien hoe een corrupte bank fout geld over de hele wereld aantrekt.
Om fraude beter te kunnen opsporen begon de Belastingdienst in 2013 met een zelflerend algoritme bij de controle op toeslagen. Dat keek vooral naar de allerlaagste inkomens, zo blijkt uit deze reconstructie van Trouw en RTL Nieuws.
Op basis van duizenden afgeluisterde gesprekken en eigen onderzoek maakt NOS/NTR Nieuwsuur een unieke reconstructie van wat er op en rond 17 juli 2014 is gebeurd.
Het komt zelden voor dat een onthulling leidt tot het opstappen van het complete college van Gedeputeerde Staten. Toch was dit het het geval na de reeks aan affaires die NRC Handelsblad over de Limburgse landschapsstichting IKL naar boven bracht.
Het was een dijk van een onthulling dat BN’er, opiniemaker en prominent CDA-lid Sywert van Lienden miljoenen had verdiend aan zijn ‘non-profit’ mondkapjesdeal met de overheid.
Al jarenlang gingen er geruchten over Chinese afluisterpraktijken in de Nederlandse mobiele telefonie. Huib Modderkolk kwam met de bewijzen.
In deze documentaire ‘Het Stofspoor’ onthult Zembla dat spoorwerkers al zeker tien jaar lang worden blootgesteld aan te hoge concentraties kankerverwekkend kwartsstof.
Signalerend
Vanuit een datacentrum in Wormer runt het Haagse duo Bap K. en Reinier van E. een hostingbedrijf dat wereldwijd bekend staat vanwege cybercriminaliteit, malware en kinderporno op hun netwerk. NRC-journalisten Carola Houtekamer en Rik Wassens zochten uit waarom het beruchte bedrijf nog steeds online is terwijl de klachten zich al jaren opstapelen.
Turks-Nederlandse opiniemakers en politici die kritisch zijn op president Erdogan of de islam worden bedreigd en lopen de kans opgepakt te worden als ze in Turkije op vakantie of familiebezoek gaan. Onderzoek van De Groene Amsterdammer toont aan dat het niet altijd ‘de lange arm van Erdogan’ is maar dat het gevaar vooral van Nederlandse bodem komt.
Platform Investico onderzocht de opmars van private onderwijsaanbieders. NCOI, de grootste particuliere opleider van Nederland, neemt alle concurrenten over en boekt tientallen miljoenen winst met een mix van misleiding, magere kwaliteit en hoge kosten voor studenten en docenten. In het middelbaar onderwijs nemen private bijlesbedrijven als Lyceo steeds meer taken van scholen over.
We gaan er miljarden aan uitgeven, maar de Tweede Kamer heeft nog nooit gedebatteerd over hoe de groene waterstofeconomie gerealiseerd moet gaan worden. Daardoor dreigt de overheid de touwtjes uit handen te geven aan multinationals als Shell, ontdekten Renée van Hest en Bas Haan van Nieuwsuur.
Anti-abortusactivisten proberen vrouwen over te halen hun abortus ongedaan te maken met een ‘spijtpil’. Een middel dat in Amerikaans onderzoek niet alleen ineffectief, maar ook levensgevaarlijk is gebleken. Met undercover onderzoek tonen de journalisten aan dat deze spijtpil in Nederland wordt voorgeschreven. Bovendien boekt de christelijke anti-abortusbeweging meer stille successen.
Voor DS Weekblad deed Filip Rogiers onderzoek naar het Belgische ouderenbeleid. Hij sprak met deskundigen en met de ouderen zelf: in de Antwerpse wijk Luchtbal en op het platteland. Zijn meeloopreportage met een verpleegkundige van het Wit-Gele Kruis in de Westhoek maakt het onderwerp pijnlijk duidelijk.
Bijna acht op de tien Nederlandse rooms-katholieke parochies staan in het rood. Ook de bisdommen verkeren financieel gezien in een negatieve spiraal. Veel priesters worden uit het buitenland gehaald en kerkgaande katholieken zijn zeer veel progressiever dan de kerkleiding. Met onderzoekscollectief Spit bekeek Trouw de staat van Katholiek Nederland.
Guido van Gorp en Ben Meindertsma deden een half jaar onderzoek naar matchfixing. Komt dit ook in Nederland voor? Waarom horen we er zo weinig over? In een vijfdelige podcastserie onthullen ze vermeende matchfixingzaken in het basketbal, darten, tennis en voetbal.
Booking.com begon eind jaren negentig als een idee van techniekstudenten uit Twente. Het werd het grootste en machtigste hotelboekingsplatform ter wereld. De Machine beschrijft de groei en het morele verval van Booking, vol extravagante feesten, uit de hand gelopen internetexperimenten, bedrogen aandeelhouders, handtastelijke managers en ruzies in de boardroom.
Pointer is op een Nederlands trollenleger met ruim 750 leden gestuit. In een Telegramgroep wordt desinformatie over het coronavaccin gedeeld. Als leden van de groep opduiken bij anti-coronademonstraties besluit de redactie de groep te analyseren. Hoe is dit ontstaan? Wie zitten erachter? En wat willen deze mensen bereiken?
ASN Aanmoedigingsprijs
Anti-abortusactivisten proberen vrouwen over te halen hun abortus ongedaan te maken met een ‘spijtpil’. Een middel dat in Amerikaans onderzoek niet alleen ineffectief, maar ook levensgevaarlijk is gebleken. Met undercover onderzoek tonen de journalisten aan dat deze spijtpil in Nederland wordt voorgeschreven. Bovendien boekt de christelijke anti-abortusbeweging meer stille successen.
“Een ideale plek voor mensen die niet gevonden willen worden” gaat over de opkomst en ondergang van De Hertenwei, een familiecamping in de periferie van het Brabantse dorpje Lage Mierde. In de jaren zeventig en tachtig was De Hertenwei een populaire vakantiebestemming voor Nederlanders uit onder meer Rotterdam, wat de camping een “goudmijn” maakte voor de toenmalige eigenaren en ondernemers uit het dorp.
Moet je een overheid zien om haar te kunnen vertrouwen? Uit uitvoerig data-onderzoek blijkt: de Nederlandse overheid sluipt stilletjes de dorpen uit. In heel het land trekt de overheid zich terug, maar op het platteland in een hoger tempo. Daar waar voorzieningen verdwijnen, groeit het populisme.
Eerdere winnaars
Oeuvreprijs: Chris De Stoop.
Controlerende Onderzoeksjournalistiek: Mark Lievisse Adriaanse en Derk Stokmans van NRC Handelsblad, met: Hoe Nederland de controle verloor: De corona-uitbraak van dag tot dag.
Opsporende Onderzoeksjournalistiek: Huib Modderkolk en Tom Kreling van De Volkskrant, met: Hacks, manipulatie en diefstal: Rusland deed alles om het MH17-onderzoek te dwarsbomen.
Signalerende Onderzoekjournalistiek: Matthias Declercq met zijn boek: De ontdekking van Urk.
VVOJ Aanmoedigingsprijs: Adrian Estrada en Felix Voogt, van platform Investico, met:Het stikstofprobleem van de Nederlandse veehouderij.
Oeuvreprijs: Joop Bouma (Trouw).
Opsporende Onderzoeksjournalistiek: Ben Meindertsma, Lex Runderkamp, Kees Versteegh en Jannie Schipper kregen voor de producties Nederlandse luchtaanval in Irak veroorzaakte zeker zeventig burgerdoden (NOS) en De Nederlandse ‘precisiebom’ op een wapendepot van IS (NRC).
Signalerende Onderzoekjournalistiek: Luuk Mulder en Siebe Sietsma voor De schimmige wereld van het Maltese paspoort (Nieuwsuur).
Controlerende Onderzoeksjournalistiek: Bette Dam voor haar boek Op zoek naar de vijand (De Bezige Bij).
VVOJ Aanmoedigingsprijs:tekstOpsporende Onderzoeksjournalistiek: tekst
Signalerende Onderzoekjournalistiek: tekst
Controlerende Onderzoeksjournalistiek: tekst
VVOJ Aanmoedigingsprijs: Gidi Pols en Jochem van Staalduine voor De erfenis van DSB (de Volkskrant).
Opsporende Onderzoeksjournalistiek: Eelco Bosch van Rosenthal (Nieuwsuur) & Huib Modderkolk (de Volkskrant).
Signalerende Onderzoekjournalistiek: Ine Renson (De Standaard).
Controlerende Onderzoeksjournalistiek: Ghassan Dahhan (Trouw) & Milena Holdert (Nieuwsuur).
VVOJ Aanmoedigingsprijs: Daniël Verlaan(RTL Nieuws).
Opsporende Onderzoeksjournalistiek: Paradise Papers: Lars Bové (De Tijd), Kristof Clerix (Knack) en Gaby de Groot (FD), Jan Kleinnijenhuis, Han Koch, Karlijn Kuijpers en Martijn Roessingh (Trouw).
Signalerende Onderzoekjournalistiek: Lars Bové, Stijn Debrouwere en Tobe Steel van De Tijd met de productie Airbnb Unlocked.
Controlerende Onderzoeksjournalistiek: Bas Haan, voor zijn boek De rekening voor Rutte.
VVOJ Aanmoedigingsprijs:Jesse Frederik van De Correspondent, voor ‘Het absurde Nederlandse boetebeleid: 18.733 celstraffen voor onverzekerde auto’s (die in de garage staan)’.
De Loep tekstueel: Robert Dulmers en Casper Thomas voor Wie gaf het bevel?
De Loep audiovisueel: Huub Jaspers en Bart Nijpels voor de tv-documentaire Waarom Srebrenica moest vallen.
De Loep digitaal: Maurits Martijn en Cees Wiebes met Operatie Leunstoel: hoe een klein Nederlands bedrijf de CIA hielp om de Russen af te luisteren voor De Correspondent.
VVOJ Aanmoedigingsprijs: Enzo van Steenbergen voor Het NRC-euthanasieonderzoek (NRC Handelsblad).
De Loep tekstueel: Lars Bové (De Tijd), Kristof Clerix (MO*magazine), Martijn Roessingh, Jan Kleinnijenhuis en Han Koch (Trouw) voor hun publicatie over Luxleaks.
De Loep audiovisueel: Jet Schouten en Linda Stoltenberg van Radar voor hun reportage over een mandarijnennetje als implantaat.
De Loep digitaal: Dimitri Tokmetzis van De Correspondent voor zijn publicatie over wat er allemaal gebeurt onder de motorkap van je smartphone.
VVOJ Aanmoedigingsprijs: Anne de Blok en Frederick Mansell voor hun publicatie over het vissen naar subsidie.
De Loep tekstueel: Geert Sels van de Standaard voor zijn artikelenreeks over het lang nagenoeg onbekend gebleven verleden van de Belgische kunsthandel tijdens de Tweede Wereldoorlog.
De Loep audiovisueel Aart Zeeman van KRO-NCRV Brandpunt en Siebe Sietsma van RTL Nieuws voor hun producties over met toeslagen frauderende Bulgaren.
De Loep tekstueel: Esther Rosenberg en Tom Kreling van NRC Handelsblad/nrc.next voor de artikelenserie over de vastgoedproblemen die leidden tot de ondergang van SNS-bank
De Loep audiovisueel: Bart Nijpels en Marco de Lange van KRO Brandpunt/Reporter voor hun documentaire ‘Mayday, Mayday’
De Loep digitaal: niet uitgereikt. Stimuleringsprijzen voor Inge Jansse (Vers Beton) en Tom Cochez en Clea Caulcutt (Abache.be/Rue89)
VVOJ Aanmoedigingsprijs: Sanne Terlingen, freelance journalist, voor het artikel ‘Paradijs voor pedo’s” voor OneWorld
De Loep tekstueel: Carel van der Velden en Ellen van Gaalen van het Algemeen Dagblad voor de artikelenserie over de Schiedamse burgemeester Verver
De Loep audiovisueel: Wim Van Den Eynde van VRT Panorama voor de documentaire ‘Voor wie de klok luidt’ over misstanden in de Hasseltse politieregio
VVOJ Aanmoedigingsprijs: Niet uitgereikt
De Loep tekstueel: Bas Soetenhorst, Het Parool, voor zijn boek ‘Het wonder van de Noord-Zuid lijn’
De Loep audiovisueel: Dirk Leestmans, VRT Panorama, voor de documentaire ‘Te gek om los te lopen’
VVOJ Aanmoedigingsprijs: Stefan Vermeulen, Follow the Money, voor verhalen over het ICT-debacle van de stad Amsterdam, gepubliceerd in HP/De Tijd
De Loep tekstueel: Joep Dohmen, NRC Handelsblad, en Robert Chesal, Wereldomroep, voor hun serie over misbruik in de katholieke kerk
De Loep audiovisueel: Ton van der Ham, Anique van de Bosch en Manon Blaas, Zembla, voor de uitzending ‘Vieze ziekenhuizen’
VVOJ Aanmoedigingsprijs: Mathias Bienstman en Berber Verpoest, MO*, voor ‘Reynders spot met het parlement’
De Loep tekstueel: Jeroen Smit, ‘De Prooi’ (boek)
De Loep audiovisueel: Thomas Blom en Sinan Can, Zembla, ‘Gijzeling in Almelo’
Aanmoedigingsprijs: Steven Vandenbergh en Johan Denis, Brussel deze Week, ‘Één arts, twee petjes’
De Loep tekstueel: Joep Dohmen, NRC Handelsblad, ‘Chaos bij de Belastingdienst’.
De Loep audiovisueel: Marije Meerman, William de Bruijn en Barbara Coolen, VPRO Tegenlicht, ‘De verkoop van een oorlog’
Aanmoedigingsprijs: Mirjam Pool, ‘Alle dagen schuld’ (boek)
De Loep tekstueel: Marleen Teugels en Nico Krols, Knack, ‘Asbest, de seriemoordenaar’
Frieda Joris, Het Laatste Nieuws, Asbestdossier over een school in Genk
De Loep audiovisueel: Jos van Dongen en André Tak, Zembla, ‘Het clusterbomgevoel’
De Loep tekstueel: Jan Hauspie en Chris Vandenabeele, het Sport/Voetbalmagazine, ‘De zaak Ye’
De Loep audiovisueel: Huub Jaspers, Gerard Legebeke en Franz-Josef Hutsch, Argos, ‘Tien jaar na de val van Srebrenica’
VVOJ Aanmoedigingsprijs: Robert van de Griend, Vrij Nederland, de Rotterdamse detentieboot
De Loep tekstueel: Jan Meeus en John Schoorl, de Volkskrant, ‘De veiligheidsdienst en het terrorisme’
De Loep audiovisueel: Kadir van Lohuizen, ‘Diamond Matters’
VVOJ Aanmoedigingsprijs: Kristof Clerix, MO-magazine, ‘From Brussels with Love’
De Loep tekstueel: Joost Oranje en Jeroen Wester, NRC Handelsblad, ‘De zaak Ahold’
De Loep audiovisueel: Diederick Kraaijeveld, RTL Nieuws, ‘Het UWV-gebouw’
