Tom Meerbeek en Simon Dirk Terpstra van regionale omroep RTV Oost vertellen over de totstandkoming van de indrukwekkende documentaire Over de Grens. Een verhaal over misschien wel het eerste burgerslachtoffer van de Tweede Wereldoorlog in Nederland. Is hij omgekomen door vuil spel?
door RICHEL BERNSEN
RTV Oost heeft de documentaire Over de Grens op 4 mei uitgezonden. De twee onderzoeksjournalisten doken voor dit verhaal diep de geschiedenis in. Tijdens deze sessie vertellen Meerbeek en Terpstra over hun drive om op zoek te gaan naar de waarheid. Hoe achterhaal je de feiten bijna tachtig jaar na dato?
De aanleiding voor het onderzoek is het bericht dat het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH) de gevechtsverslagen van het Nederlandse leger over de meidagen van 1940 online heeft gezet. Daarin vinden ze dat het eerste burgerslachtoffer van WO II mogelijk in Overijssel is gevallen. Het gaat om grenscommies Harmen Visser.
Dat is op zichzelf al een mooi verhaal, maar tijdens gesprekken met nabestaanden komt nieuwe informatie aan het licht. De zoon van Harmen Visser vertelt dat de luitenant van het Nederlandse bataljon mogelijk een verdachte rol heeft gespeeld. Dit roept nieuwe vragen op voor Meerbeek en Terpstra om te onderzoeken.
Bij het Nationaal Archief in Den Haag vinden ze dat deze luitenant Langedijk gevangen heeft gezeten na de Tweede Wereldoorlog en dat zijn bezettingen omschreven werden als vijandelijk vermogen. Bij hoge uitzondering krijgen ze in inzage in de stukken, die in het ‘zuiveringsarchief’ zijn opgeslagen. Dat gebeurt onder de strikte voorwaarden dat ze geen foto- of filmopnames maken. Ze mogen alleen aantekeningen maken met potlood. En dat onder toezicht van bewakers.
In de archiefstukken vinden ze aantijgingen tegen luitenant Langedijk (een aantal hiervan is gepubliceerd op de site Over de Grens). Ze vinden ook dat op 17 april 1947 Langedijk uit zijn ambt wordt ontslagen als inspecteur van politie.
Tijdens hun zoektocht hebben Meerbeek en Terpstra zichzelf herhaaldelijk de vraag gesteld wat de relevantie is van dit verhaal uit het verleden. Hun antwoord: nog steeds zijn er mensen die de last dragen van een mogelijk onrechtvaardige daad op een moment dat er nationale en internationale geschiedenis werd geschreven. Tom en Simon Dirk vinden het belangrijk deze verborgen verhalen zichtbaar te maken. Een les die ze geleerd hebben tijdens hun zoektocht: neem nooit genoegen met je eerste mooie verhaal, maar blijf graven.
