Publeaks De Verhalen, zo heet de bundel over journalistieke verhalen die konden worden gemaakt dankzij het klokkenluidersplatform Publeaks. Vrijdag 10 maart vierden we het driejarig bestaan van Publeaks, met de presentatie van deze bundel. Hieronder één van de verhalen.
De registratie van de avond kun je hier bekijken.
Hoe een tip die niet gecheckt is, de krant haalt
door TONY VAN DER MEE
‘Twee dingen uit Publeaks’ luidt de titel van de mail die de nieuwschef zaterdagochtend stuurt . “Wil jij eens kijken of er nieuws in zit?’’
Eigen nieuws zoeken tijdens een weekenddienst is al een uitdaging. Laat staan voor een verslaggever die zich doorgaans meer bezighoudt met feature verhalen — en in tweede aanleg met de portefeuille gezondheidszorg — dan met nieuwsjagen.
Ik dacht gelijk aan NSA-achtige documenten of op zijn minst een nieuw Watergate-schandaal.
Ik zag mezelf dat weekend al geheimzinnige telefoontjes plegen naar mensen die anoniem moesten blijven, een afspraak met een ‘deepthroat’ in een parkeergarage.
Natuurlijk had ik wel eens gehoord van Publeaks. Is dat niet die site voor Nederlandse klokken- luiders, een soort polder-Wikileaks, waar tips binnenkomen over een Zionistisch wereldcomplot en nieuw leven op Mars? Publeaks is meer voor mijn collega’s die het vak van onderzoeksjournalistiek beheersen. Voor mij is het een ‘ver-van-mijn-bed-show’.
Extra ‘geheim’
De tip komt van een van mijn drie collega-verslaggevers op de nieuwsdienst van het AD, die wekelijks de Publeaks-laptop raadplegen. Hij heeft een brief op zijn computerscherm gefotografeerd — downloaden ging kennelijk niet, maar dat maakt het wel extra ‘geheim’.
De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) heeft eind augustus voor de derde keer een bezoek gebracht aan verpleeghuis Huis in de Duinen in Zandvoort, zo staat in de brief. Hoewel de inspectie een kleine verbetering ziet in de zorg, voldoet de instelling nog niet aan elf van de vijftien beoordeelde normen. Vooral op het gebied van ‘medicatieveiligheid, cliëntdossier en deskundigheid en inzet van het personeel’. Daarom staat het verpleeghuis de komende zes maanden onder verscherpt toezicht.
De brief, die naar meerdere media is gestuurd, oogt authentiek. Geen gekke taalfouten, logische opbouw, formeel Nederlands, typische bestuurderstaal. Uit de bestandsnaam van het pdf-document is af te leiden dat de brief bedoeld is voor medewerkers.
De brief is ondertekend door Wies Oldenkamp. Een snelle check op de website van Amie Ouderenzorg, waar Huis in de Duinen onder valt, leert dat zij daar pas sinds 1 oktober werkzaam is als ‘bestuurder ad interim’, wat in de zorg een verkapte term is voor ‘puinruimer’.
Over Huis in de Duinen weet ik nog niet veel.
Nieuwswaardig
Ons eigen digitale archief geeft nul resultaten. Zandvoort valt immers net buiten het hartgebied van het AD. Dat een zorginstelling onder verscherpt toezicht wordt geplaatst, is ook niet uniek. Toch is de brief om meerdere redenen nieuwswaardig.
De slechte verpleeghuiszorg is een onderwerp dat we in het AD de laatste twee jaar prominent op de kaart hebben gezet. Eerst met Ben Oude Nijhuis en Joop van Rijn — vader van de staatssecretaris van VWS –, die de noodklok luidden over de falende zorg aan hun dementerende echtgenotes in een Haags verpleeghuis.
En meer recent vanwege de kruistocht van onze columnist Hugo Borst, wiens moeder in een verpleeghuis woont dat op de zwarte lijst van de inspectie staat.
‘Verscherpt toezicht’ is niet het meest ingrijpende middel van de inspectie als de zorg ondermaats is, maar veelzeggend als het gaat om Huis in de Duinen. Uit artikelen van de regionale media die mijn researchcollega in het archief heeft opgezocht, blijkt dat het tehuis al jaren onder vuur ligt. Dat begon in 2008 met een zwartboek van (ex-)medewerkers over ernstige misstanden: verwaarlozing, ondervoeding, mishandeling, doorligwonden, onheuse bejegening en een opvallend hoog sterftecijfer.
PVV-Kamerlid Fleur Agema heeft er sindsdien vele tientallen schriftelijke Kamervragen over gesteld. Maar ondanks de vele klachten van medewerkers en familieleden weigerden ministerie en inspectie harder in te grijpen. Tot dit moment dus.
Lastig ding
Om te weten wat er precies speelt, kan ik twee dingen doen: bestuurder Wieskamp bellen of de inspectie bellen. De bereikbaarheid van zorginstellingen en overheidsinstanties in het weekend is een lastig ding. De inspectie is, zo leert mijn ervaring, nooit scheutig met informatie aan de media. Zeker als het rapport nog niet openbaar is. Bovendien, zo is mijn ervaring ook, verstaat de inspectie de kunst van het bagatelliseren.
Wachten tot de loketten maandagochtend weer opengaan, is geen optie. Volgens de brief zal de inspectie het nieuws over het verscherpt toezicht maandag openbaar maken. Een reactie halen bij Wieskamp heeft als risico dat het nieuws misschien wegloopt via andere (regionale) media.
Er is geen twijfel over de betrouwbaarheid van de informatie, maar ik heb het nieuwe rapport niet in handen. Is er dan met een simpele truc toch een stevig nieuwsbericht van te maken voor de maandagkrant? Ja, die is er. Dankzij de vaste werkwijze van de inspectie en de openbare rapporten is makkelijk te controleren waar het structureel misgaat.
De documenten op de websites van de Rijksoverheid en Inspectie voor de Gezondheidszorg bewijzen de chaos bij Huis in de Duinen. Van groot belang zijn de inspectierapporten van juli 2015 en januari 2016. Het voordeel van die rapporten is dat ze volgens een vast stramien zijn opgebouwd, waarbij per thema wordt toegelicht wat er fout gaat en aan welke normen een instelling wel of niet voldoet.
De drie thema’s waar Huis in de Duinen volgens de brief slecht op scoort, zijn makkelijk terug te vinden. We weten dat als een verbeterplan onvoldoende resultaat heeft ‘verscherpt toezicht’ de volgende stap is. De brief meldt ook dat de inspectie er “onvoldoende vertrouwen in heeft, dat Huis in de Duinen zonder het nauwlettend volgen van de Inspectie de noodzakelijke verbeteringen doorvoert.’’
De inhoud van het inspectierapport mag dan nog niet bekend zijn, ik weet uit de andere rapporten dus wel wat er allemaal misgaat op het gebied van medicatieveiligheid, cliëntdossiers en deskundigheid van personeel. En dat kan ik natuurlijk wèl optikken.
En zo haalt een anonieme tip die niet gecheckt is bij derden als nieuwsverhaal toch de krant. Het wederhoor zit al in de brief, waarin bestuurder Oldenkamp aan het personeel uitlegt dat de urgentie nu nog duidelijker is en welke verbeteracties al zijn ondernomen.
Billen knijpen
Het is die maandag even billen knijpen of ik er niet gigantisch naast heb gezeten. Maar al snel verschijnt inderdaad op de website van de Inspectie voor de Gezondheidszorg het nieuwsbericht over Huis in de Duinen met een vergelijkbare strekking.
Het bericht wordt breed opgepikt in andere landelijke en regionale media. PVV-Kamerlid Agema stelt opnieuw Kamervragen. En in de algemene mailbox van de krant komt die maandag een bericht binnen van de communicatieadviseur van Amie Ouderenzorg. Ze had het artikel in het AD over Huis in de Duinen onder ogen gezien. “Dit was een verrassing voor ons. We zouden uiteraard graag willen weten wie jullie bron is…’’
