De basis voor ‘Het Drama Ahold’ werd gelegd in de goede en plezierige samenwerking met Jos Slats van KRO’s Reporter. Lange tijd heeft Jeroen Smit niet geweten dat ook NRC journalisten met het grootste Nederlandse bedrijfsschandaal bezig waren.
Onze reconstructie van wat er nou precies was mis gegaan bij Ahold groeide vorig voorjaar vooral door gesprekken met een handvol net gepensioneerde, hooggeplaatste Ahold-medewerkers. Daar bleek veel pijn, frustratie en verdriet te zitten. Op voorwaarde van strikte anonimiteit vertelden deze vaak nog zeer goed ingevoerden wat er precies was gebeurd.
Jos en ik interviewden samen tot in augustus enkele tientallen betrokkenen. Begin juli 2003 had ik twee leerzame ontmoetingen: met een betrokken bankier en een erg boze Ahold-medewerker. Wandelend over het parkeerterrein van het Ahold-hoofdkantoor viel het kwartje: om de problemen van het laatste jaar echt goed te kunnen begrijpen moesten juist de historische achtergronden van het drama worden uitgezocht. Onze 30-minuten durende documentaire ‘Keizer Cees’ zou vooral ingaan op de actualiteit. Omdat ik alle tijd van de wereld had besloot ik een oude droom te realiseren en er een boek over te gaan schrijven.
Voorzichtig informeerde ik bij NRC Handelsblad en Het Financieele Dagblad of daar al iemand bezig was. Dat bleek niet het geval te zijn. Jos kon niet meedoen, Reporter zendt tenslotte iedere maand uit, gelukkig vond ik begin juli een enthousiaste uitgever (Geurt Gaarlandt van Balans) als nieuwe partner. Samen met Margot Smit heeft Jos vervolgens de interviews on camera en de montage gedaan. Ik richtte me zo vanaf juli voor zeven maanden vrijwel fulltime op de reconstructie van het Ahold-drama in boekvorm.
Dromen over Ahold
Met steun van het Fonds voor Bijzondere Journalistiek Projecten kon ik de wereld over op zoek naar belangrijke getuigenissen. Tot en met januari 2004 sprak ik, in uiteindelijk 93 interviews; met 66 bestuurders, commissarissen, bankiers, accountants, etc. Een maand of zes heb ik bijna iedere nacht over de hoofdrolspelers gedroomd. Het was een fantastische ervaring om zo intensief, bijna obsessief, aan een journalistieke puzzel te werken. Met als hoogtepunt, de uiteindelijke wederhoor: interviews met de direct betrokkenen. Die konden en wilden natuurlijk niet praten vanwege rechtszaken en advocaten, maar bleken in het overgrote deel van de gevallen toch in te gaan op het voorstel om mij te laten praten en slechts te roepen ‘dat klopt niet’ als er volgens hen iets niet klopte. Dan wist ik tenminste waar ik nog verder moest gaan graven. Na een lange monoloog en een paar diepe zuchten aan de andere kant van de lijn maakte een ‘dat klopt niet’ gelukkig regelmatig plaats voor concrete nieuwe informatie.
Buikpijn
In geen enkel interview hoorde ik over andere journalisten die bezig zouden zijn met een uitgebreide reconstructie van dit grootste Nederlandse bedrijfsschandaal. In het begin verbaasde dat, later ben ik gaan geloven dat ik dan kennelijk toch de enige was. Ik heb dan ook een weekeinde pijn in mijn buik gehad toen NRC Handelsblad halverwege februari, een week voor het verschijnen van mijn boek, begon met een vierdelige (steeds paginagrote) reconstructie. Joost Oranje en Jeroen Wester bleken in ongeveer drie maanden onderzoek (vanaf november) goed werk te hebben verricht. De reconstructies van de recente problemen bij ICA en US Foodservice kwamen grotendeels overeen. In zekere zin vulden de publicaties elkaar, een jaar na het omvallen van Ahold, aan. De krant bracht verschillende belangrijke feiten op een geconcentreerde ‘on the record-toon’. Het boek doet dat op basis van de vele getuigenissen uitgebreid en gelardeerd met anekdotes en voorbeelden ‘off the record’. De krant concentreerde zich daarbij op het feitelijke nieuws, het boek gaat ook uitgebreid in op de achterliggende analyse: hoe kon de ondeugd hier zo aan de macht komen?
Juist doordat NRC Handelsblad het onderwerp in eerste instantie in het nieuws bracht, bleken andere media gelukkig zeer geïnteresseerd in het aanvullende nieuws en vooral de achtergronden in Het Drama Ahold. Het boek kreeg veel positieve aandacht. In vijf maanden tijd zijn er zo’n 16.000 verkocht en komt de vijfde druk in zicht.
