Eén bron kan van onschatbare waarde zijn voor het rond krijgen van een verhaal, zo ondervonden Jan Meeus en John Schoorl.
Het was die middag in juli niet de enige keer dat we contact hadden met de internationaal gelauwerde geofysicus. Ontelbare telefonische en emailuitwisselingen waren er aan vooraf gegaan. Wat Berkhout te vertellen had was van het grootste belang voor onze journalistieke speurtocht. Alles dat we daarvoor in partjes en beetjes vernomen hadden van andere wetenschappers, geluidsdeskundigen, bestuurders, politici en bewoners viel bij hem op zijn plaats. Berkhout wist alles, en kon precies aangeven wat er zijn inziens niet deugde en waarom niet – alles onderbouwd, zo zou later blijken uit documenten die we elders vergaarden.
Dat de commissie-Berkhout het niet tot een goed einde had gebracht, had niet aan die commissie zelf gelegen. Zij waren te deskundig voor een Paars kabinet dat vastgeklemd zat in zijn verkrampte dubbeldoelstelling: – meer vliegtuigen, minder hinder. Berkhout, de goedlachse, charmante wetenschapper, had de opdracht te serieus genomen. Samen met het beste van het beste dat in Nederland aan deskundigheid op het gebied van vliegtuiggeluid en veiligheid te krijgen is, wilde hij laten zien dat het Schipholdossier veel minder ondoorgrondelijk was dan iedere minister, Schipholdirecteur of topambtenaar ons wilde doen geloven. Deze onafhankelijke commissie, onder leiding van prof. dr. ir. Augustinus J. Berkhout had het allemaal anders willen doen. De Polderbaan was 1 juli 2003 geopend en de omgeving klaagde steen en been. De dubbeldoelstelling bleek een farce te zijn. De door het kabinet geschapen verwachtingen konden niet worden waargemaakt – en de Delftse professor gaf de klagende bewoners gelijk.
Buitengewoon interessant
Dat we Berkhout opzochten, was gezien ons uitgangspunt logisch. We wilden weten hoe een onhaalbare dubbeldoelstelling uitgevoerd ging worden. Hoe belangrijk was het dat Nederland Schipholland moest blijven? Hoe onafhankelijk was de overheid in relatie tot de luchtvaartsector? Berkhout was als prominente VVD’er allesbehalve de klassieke tegenstander van Schiphol. Dat maakte hem voor ons als bron buitengewoon interessant, zeker omdat later bleek dat er veel meer kritiek was op het luchtvaartbeleid vanuit bedrijfsleven en liberale hoek.
Een journalist is zo goed als zijn beste bron. Die bron vinden is een, hem of haar aan de praat krijgen is twee, en het goed in de krant krijgen is drie. Maar hoe goed je dit kunstje ook verstaat, beter dan de beste bron word je nooit. Ook de onderzoeksjournalistiek heeft meer nodig dan een doos geheime rapporten en dossiers. Die zijn nodig voor de bewijsvoering, maar ze vertellen geen verhaal. Als je niemand hebt die op de actie heeft gezeten, blijft een verhaal statisch, en vooral incompleet.
Wedloop in kennis
Een goed journalistiek verhaal ontstaat trapsgewijs. Rapporten en papieren helpen het verhaal een beetje, en zijn een begin. Dan zijn er de eerste bronnen, die wel wat vertellen en die je bij de midden- en hogere klasse bronnen brengen die al veel weten en er soms bij zijn geweest. Stukken worden pas echt goed als je een bron hebt die het allemaal weet, het goed kan vertellen en onderbouwen. Zo’n bron wordt nog beter, als je zelf ook goed bent geïnformeerd. Hij voelt zich serieus genomen en uitgedaagd. Dan ontstaat er een soort wedloop in kennis van de materie en haal je behalve het beste uit jezelf, vooral het beste uit de bron. Zo’n bron was Berkhout in het Schipholdossier.
