Controlerend, De Loep, Longlist

Hier hing een schilderij

NRC
Pieter van Os, Iddo Havinga en Emmie Kollau
Podcast

Een schilderij van Kandinsky dat het Stedelijk Museum Amsterdam in oktober van 1940 voor 167 gulden kocht. Is 82 jaar later overhandigd aan de erven van de laatste joodse bezitter. Die verkochten het werk in 2023, voor meer dan zestig miljoen euro. Het schilderij zou tijdens de bezetting door nazi’s zijn geroofd of onder druk van de oorlogsomstandigheden zijn verkocht. Na intensief onderzoek oordeelde de commissie die belast is met roofkunstkwesties dat dit toch niet zo was: het schilderij mocht daarom in het museum blijven hangen. Toen draaide de gemeente Amsterdam, eigenaar van het werk. Het schilderij ging toch terug. Of weg? Dit onderzocht de achtdelige podcast gemaakt door Pieter van Os, Iddo Havinga en Emmie Kollau voor NRC.

De journalisten wilden een podcast over kunst maken die de luisteraar aan het denken zet over onze samenleving, over politiek, over collectief schuldgevoel en over de waardering van (iconische) kunst: financieel maar ook in natura. Ze doken diep in de zaak over het duurste ooit gerestitueerde schilderij in Nederland. Ze spraken zoveel mogelijk betrokkenen – al dan niet on the record. Onderzoekers bij het NIOD, advocaten van het Stedelijk, erfgenamen, gemeenteambtenaren en alle leden van de restitutiecommissie.
De podcast bracht aan het licht welke rol instanties, procedures en geld spelen in de teruggave van roofkunst – en wat er via achterkamertjes werd geregeld. De gemeente baseerde de beslissing om te restitueren (terecht of niet) op een zeer gebrekkige kennis van zaken en mede op basis van een (achter de schermen)-pleidooi van een oud-politicus, Boris Dittrich. De Nederlandse erfgenamen dienden onjuiste informatie in bij de restitutiecommissie. En er werd bekend voor hoeveel het schilderij onderhands (en dus in een geheime transactie) is verkocht.

Gerelateerde artikelen

In deze productie wordt onderzocht of Ronald Plasterk zich wetenschappelijke kennis heeft toegeëigend dat met publiek geld was gefinancierd. De patenten die hij daarmee verwierf verkocht hij aan CureVac en daar verdiende hij miljoenen mee. Hij passeerde daarmee de universiteit en een mede-uitvinder en hij benadeelde kankerpatiënten.

Kort voor de afgelopen Europese verkiezingen plaatste Geert Wilders een overduidelijk door AI gegenereerde afbeelding op sociale media. ‘De zon gaat weer schijnen in Nederland’, schreef hij bij een beeld van een hoogblond gezin.

Sluit je aan bij de vereniging van onderzoeksjournalisten

En vergroot je kennis én netwerk