De Loep, Longlist, Opsporend

Genomineerd: Congo Hold-up

De Standaard en NRC
Kasper Goethals, Nikolas Vanhecke, Carola Houtekamer, Roeland Termote en Jeroen Wester
Redactie

De Standaard en NRC onderzochten samen met zeventien andere media en vijf ngo’s maandenlang 3,5 miljoen gelekte documenten en tientallen miljoenen banktransacties. De onderzoeksreeks onthult de kleptocratie van de voormalige Congolese president Joseph Kabila en zijn clan, en laat zien hoe een corrupte bank fout geld over de hele wereld aantrekt.

Het internationale onderzoek legde de Nederlandse, Belgische en andere Europese links met mogelijke Hezbollah-financierders bloot, de eerste bewijzen van een Chinees omkoopschandaal achter de grootste grondstoffendeal uit de geschiedenis en liet in detail zien hoe een van de rijkste Belgen een fortuin vergaarde met woekerwinsten op landbouwmateriaal in Congo.

De Congo Hold-up bestaat uit een lange reeks verhalen die stuk voor stuk nieuws bevatten over corruptie in Congo én over de internationale criminele netwerken die de zwakke instellingen van het land gebruikten om zich te verrijken en zaken te doen.

De vele onthullingen komen voort uit gelekte documenten die de Franse nieuwssite Mediapart en de ngo The Platform to Protect Whistleblowers in Africa (PPLAAF) in handen hadden. Zij deelden die documenten met het journalistiek consortium European Investigative Collaborations (EIC) en andere ngo’s. De documenten zijn afkomstig van de Afrikaanse BGFI-bank. Het Congolese filiaal daarvan werd jarenlang geleid door Francis Selemani, de adoptiebroer van president Joseph Kabila.

De centrale vragen voor het onderzoek op dit lek waren: hoe gaat corruptie precies in zijn werk en welke internationale, Belgische en Nederlandse netwerken maken gebruik van het corrupte bankfiliaal in Congo?

De meer dan 3,5 miljoen documenten, waaronder PDFs, e-mails, foto’s en spreadsheets, boden een schat aan informatie, in combinatie met tientallen miljoenen transacties die de geldstromen in de onthulden. Er werd een een intern, beveiligd onderzoeksplatform gebouwd, waarop verschillende tools te vinden waren. Zo was er een eigen zoekmachine voor transacties, een wiki-pagina om teksten en onderzoek te delen, een soort dropbox en een chatfunctie.

Gerelateerde artikelen

Hoe kan het dat glyfosaat, ondanks zorgen bij wetenschappers over de mogelijke gezondheidsrisico’s, toch weer werd toegelaten?
Veel boeren zeggen niet zonder glyfosaat te kunnen. Het bestrijdingsmiddel is zeer effectief en daarom ook de meest gebruikte onkruidverdelger ter wereld. Maar hoe veilig is glyfosaat? Wetenschappers die in opdracht van de Wereldgezondheidsorganisatie het bestrijdingsmiddel onderzochten, concludeerden dat het waarschijnlijk kankerverwekkend voor mensen is. Toch is het gebruik onlangs weer voor tien jaar toegestaan door de Europese en nationale pesticideautoriteiten.

Huisartsenketen Co-Med wilde zoveel mogelijk omzet genereren en nieuwe praktijken verwerven. De zorg voor patiënten was van ondergeschikt belang. Uit dit onderzoek van NRC blijkt onder meer dat zorgdeclaraties werden opgehoogd, medewerkers onder druk gezet, winstcijfers opgeblazen, en contracten met terugwerkende kracht werden aangepast. De bedrijfstop gebruikte premiegeld – bedoeld voor patiëntenzorg – voor excessieve privé-uitgaven en kocht er nieuwe praktijken van. Dat bleek een piramidespel: de gegarandeerde inkomstenstroom van nieuwe huisartsenpraktijken was nodig om verder te groeien

Sluit je aan bij de vereniging van onderzoeksjournalisten

En vergroot je kennis én netwerk