Journalistiek, en dus ook onderzoeksjournalistiek, is niet vrij van aannames. Andreas Schuck, verbonden aan de Amsterdam School of Communication Research (ASCoR) is gespecialiseerd in framing. Een verslag van zijn sessie tijdens de VVOJ Conferentie 2015.
door Jeroen Trommelen
Zijn journalisten zich voldoende bewust van de ‘framing’ van hun mediaproducties? Realiseren ze zich hoe effectief deze framing kan zijn en dat dit verantwoordelijkheden met zich meebrengt? Dat waren vragen waarmee sociaal wetenschapper Andreas Schuck, docent politieke communicatie aan de Universiteit van Amsterdam, zijn workshopdeelnemers op het puntje van hun stoel wist te krijgen.
Voor veel journalisten is framen gewoon een ander woord voor de gebruikelijke, meestal onomstreden praktijk om een interessante invalshoek kiezen of een verhaal focus te geven. Wat Schuck daar persoonlijk van vindt, wilde hij pas kwijt nadat de aanwezige journalisten zich er zelf over hadden uitgesproken. ‘Ik ben hier vandaag vooral ook om te leren.’
De sociale wetenschap volgt in haar definitie van ‘framing’ meestal de Amerikaanse politicoloog Robert M. Entman:
“Framing is a construction for issue for the audience. How audience should think of the issue. To frame is to select some aspects of a perceived reality and make them more salient in an communicating text, in such a way as to promote a particular definition, causal interpretation, moral evaluation, and or treatment recommendation for the item described.”
Journalisten doen dit voortdurend, zegt Schuck. Ze selecteren aspecten van een verhaal; belichten een onderwerp vanuit een bepaalde hoek of persoon, of gebruiken bepaalde citaten wel en andere juist niet.
Framing is volgens onderzoek bewezen effectief in het beïnvloeden van de mediaconsument. Door een abstract problem te vertellen via de ervaring van één bestaand persoon bijvoorbeeld – denk aan de foto van het verdronken Syrische jongetje op het strand – of door een verhaal niet neutraal te vertellen maar via de beschrijving van een ‘conflict’.
De effectiviteit neemt wel af naarmate lezers of kijkers beter geïnformeerd zijn. Goed opgeleide en geïnformeerde mediaconsumenten laten zich zelfs nauwelijks beïnvloeden door framing, blijkt uit hetzelfde onderzoek. Wie minder weet, laat zich dus aantoonbaar makkelijker meeslepen door de gekozen invalshoek cq framing.
Dat is deels opmerkelijk, omdat het vertrouwen van mediaconsumenten – over de hele linie, dus ook bij hoogopgeleiden – in de journalistiek niet hoog is. In de meest recente peiling van de UvA ligt dit vertrouwen, op een schaal van 0 tot 7, op gemiddeld ongeveer 3,5. Dat kun je volgens Schuck gerust laag noemen.
De aanwezige journalisten reageren divers. Niemand is fan van teveel framen maar de grens met ongeoorloofde manipulatie blijft vaag. Ziet Schuck verschil tussen het framen van zogeheten ‘kwaliteitsmedia’ en populaire media? Waarschijnlijk wel, is het voorlopige antwoord. De ‘betere’ media beschrijven een situatie bijvoorbeeld vaker via een conflict. Maar dit deel van het onderzoek is nog gaande.
Na de bekentenissen uit de zaal erkent Schuck géén principieel tegenstander te zijn van framing in de media. Wel moeten journalisten zich bewust zijn van het feit dat ze het voortdurend en op diverse manieren doen. Te veel framing maakt berichtgeving minder betrouwbaar. Framing die niet ondersteund wordt door objectieve feiten kan wel effectief zijn, maar wijst hij af.
Op de foto: Andreas Schuck tijdens zijn betoog over framing. Foto Jules Ruijs
