Titel: Hoe herken je (bedrijfs)fraude?
Docent: Siem Eikelenboom
Datum: 18 april 2015
Verslag: Pjotr Bos
“Kijk eens naar een jaarverslag.” Dat is de belangrijkste tip van Siem Eikelenboom. Vroeger wilde hij eigenlijk kunstjournalist worden, maar het liep allemaal net iets anders: “Op een dag kwam ik in een rechtszaal terecht en ik ben er nooit meer weggegaan.”
Hij deelt een jaarverslag uit, dat hij de avond voor de training nog heeft uitgezocht. Het is het jaarverslag van Foppen, een visverwerkingsbedrijf dat in opspraak kwam toen er zo’n 23.000 mensen met salmonella besmet werden door de onhygiënische omstandigheden bij het bedrijf.
Siem vraagt of er iets opvalt. Er wordt hier en daar wat gemompeld.
“Nee”, zegt hij dan, “Er is iets anders.”
Hij doelt op de ruim zeven miljoen euro die in de periode 2012-2013 bij buitengewone lasten staat.
Wat dat dan precies is weet Siem ook niet, maar het is in ieder geval verdacht.
Twee aanwezige journalisten die toevallig veel aan de Foppen-zaak hebben gewerkt, beginnen meteen te speculeren. De voedingsbodem voor een nieuw onderzoek wordt spontaan gelegd. Ondertussen vervolgt Siem zijn uitleg.
“Als je vermoedt dat een bedrijf sjoemelt, naar wie ga je dan toe?” vraagt hij.
“Ontslagen werknemers”, oppert iemand. Siem zegt dat dit ook een optie is, maar volgens hem zijn vooral de concurrenten van een bedrijf een waardevolle bron van informatie.
Bij bedrijven die dreigen failliet te gaan is het faillissementsverslag, dat door de curator binnen één maand af moet hebben, een goede bron.
Ook bij een doorstart doet een curator een uitgebreid onderzoek. Die heeft hierbij erg veel macht en kan bijvoorbeeld alle e-mails en de hele boekhouding van een bedrijf vorderen.
Voor de faillissementsverslagen kun je terecht in het insolventieregister op rechtspraak.nl.
Er zijn ook veel registers waar je misschien nog nooit van gehoord hebt, die wel waardevolle informatie kunnen opleveren. Zo leverde een kijkje in het Benelux Office for Intellectual Property een artikel op over Geert Wilders die zijn eigen naam als merk heeft veiliggesteld voor bijvoorbeeld tulpen.
Het kadaster (kadaster.nl, alleen toegankelijk met een abonnement) geeft waardevol informatie over beslagleggingen van bezit.
Enkele andere bruikbare register zijn: registernotariaat.nl (tuchtrechtelijk veroordeelde notarissen), nbv.nl (accountants die uit het ambt zijn gezet) en advocatenorde.nl (bestrafte advocaten, met alleen informatie vanaf 1 januari 2015).
Iemand vraagt of er ook zoiets is voor bankiers. Siem lacht: “Was dat maar waar.”
Behalve dit soort bronnen van informatie zijn er nog andere dingen waar je op moet letten.
“Sommige dingen zijn te mooi om waar te zijn. Regionale clubs die ineens opkomen, zoals FC Twente; dat klopt nooit.” Een andere grote tip: houd de relaties van alle topmensen een beetje in de gaten, want “hoe vaak komen zaken niet aan het licht via een weggelopen partner.”
Aan het einde deelt Siem nog een lijstje met zijn belangrijkste adviezen:
- Lees: lees zoveel mogelijk in jaarverslagen etc. Veel journalisten lezen te weinig.
- Doe onderzoek met z’n tweeën: zo voorkom je dat je dingen over het hoofd ziet en heb je altijd minstens twee perspectieven.
- Zorg voor tegenspraak:
- Vraag mensen om een uitspraak te staven: “Kunt U dat ook aantonen?” of “wie kan dat bevestigen?”. Ook als iemand iets niet meteen kan aantonen; laat nooit een tip liggen.
- Denk aan archieven: soms vind je op onverwachte plekken waardevolle informatie over personen of organisaties.
- Lees een document, maak aantekeningen, leg het weg en bestudeer het later nog een keer. Herhaal deze stap dan nog een derde keer: “Ik weet van mezelf dat ik soms te snel conclusies trek.” Kijk ook goed wanneer wat je leest is opgesteld en ben je bewust van die context. Vraag je af: “Klopt die datum wel?” Soms heb je bronnen die de data aanpassen.
- Vraag je af: “Wat zegt dit document?”
- Voer zo vaak mogelijk gesprekken met stakeholders en financiers
- Tot slot: “Wantrouw alles en iedereen!”
