VVOJ-directeur Margo Smit is in Rio de Janeiro voor de achtste wereldconferentie onderzoeksjournalistiek. Voor de VVOJ blogt ze dagelijks over haar ervaringen. Op de tweede dag is de conferentie op stoom. Wil je meepraten over de conferentie? Dat kan. VVOJ-leden kunnen inloggen en reageren.
door Margo Smit
De Global Investigative Journalism Conference is ‘in full swing’ op dag twee, al zou je dat om negen uur ‘s morgens in de plenaire zaal nog niet direct zeggen. Toch is de reden dat de honderden plastic tuinstoelen niet allemaal gevuld zijn voor het panel over onderzoek naar milieuvraagstukken vooral dat er elders op de campus van de Pontifical Catholic University of Rio de Janeiro nog tien sessies met vermaarde journalisten plaatsvinden. Plus een compleet ‘hackfest’ (geen conferentie kan meer zonder, lijkt het).
Het verhaal van Nature-reporter Subhra Priyadarsini uit India is zeer de moeite waard. Ze vertelt over haar onderzoek naar het verdwijnen van twee van de 102 eilandjes in de archipel van Sundarban (West-Bengalen) en hoe de locale overheid jarenlang niet wil horen van klimaatveranderingen en geen actie onderneemt. De autoriteiten gaan zover dat ze het wegtrekken van bewoners omdat hun eiland ‘zinkt’ niet eens documenteren.
Maar met behulp van satellietfoto’s, wetenschappelijke kaarten en een universiteitsprofessor die snapt wat hij ziet kan Priyadarsini naar de bewoners om de verhalen achter de verdwijnende eilanden op te tekenen. En als dan de internationale media op haar verhaal springen, kan de West-Bengaalse overheid niet anders dan onlangs een plan van aanpak aankondigen.
De kracht van peer review
Ze deelt haar tips hoe je – ook als leek – kunt samenwerken met wetenschappers. “De data zijn er wel, ook al wil de overheid die niet vrijgeven. Maar wetenschappers hebben ze en doen aan peer review, en die is doorgaans zeer transparant. Zo krijg je onafhankelijk bewijsmateriaal. En daar kan je wat mee,” legt ze uit. “En godzijdank hebben we internet. Daardoor worden onze verhalen breed en internationaal opgepikt. Dat zorgt voor extra druk op de autoriteiten.” Subhra’s tips (en die van andere sprekers en trainers) zijn te vinden op de website van het congres.
Mark Schapiro van het Center for Investigative Reporting uit Californie is een oude bekende voor veel congresgangers. Zijn boodschap over de nood aan onderzoek naar milieuvraagstukken blijft echter even actueel. “Het is de ultieme multidisciplinaire aanpak,” legt hij nog maar eens uit. “Je hebt het over onderzoek naar misdaden en misstanden, over geldstromen, wetenschappelijk bewijsmateriaal en het is altijd grensoverschrijdend. Dat kan niet anders dan belangrijke verhalen opleveren.” Dat journalisten er niet voor warmlopen is hem dan ook een raadsel.
Twee gebouwen (en een prachtige palmentuin met aapjes en een onwerkelijk pluizige babyuil) verder voert Amanda Cox (New York Times) haar volgepakte lokaal website na website waarmee je voor nop de mooiste datavisualisaties kunt maken. bl.ocks.org, tributary.io, vida.io, github.com en quartzgithub.io zijn maar een paar die langskomen. Het gaat erin als biscuitjes in Koekiemonster.
Beschoten
Om het trio inspirerende vrouwen te completeren is er Giannina Segnini uit Costa Rica. In drie opeenvolgende sessies (die ze simultaan in het Engels en Spaans geeft) laat ze zien hoe zij met een groep collega’s aan de hand van open data georganiseerde misdaad in kaart brengt. Van scheepsladingen illegale wapendoorvoer tot twee presidenten die niet vies van omkoping waren (beide zijn inmiddels aangeklaagd, een is veroordeeld), Segnini laat zien hoe ze het deed. Voor journalisten uit landen met wereldhavens als Rotterdam en Antwerpen is haar speurwerk naar scheepsvracht een must om eens te bekijken.
“Ik ben een paar jaar geleden een keer beschoten vanwege onze verhalen,” vertelt ze later onder een mangoboom. “Daar heb ik het niet zo vaak over, behalve als ik donoren wil overtuigen van het belang van ons werk. We moeten onszelf kunnen beschermen, en daar is geld voor nodig. Net zoals voor trainingen, apparatuur en juridische bijstand. Helaas doen reguliere media in mijn land weinig meer aan onderzoek. En dus moeten we het van de fondsen hebben.”
Geld
En dus hebben we het weer over een businessmodel voor onderzoeksjournalistiek. Diverse panels besteden er aandacht aan. Maar niemand heeft nog de magic bullet gevonden. Dus gaan we vrolijk door naar Andrew Jennings, die hier natuurlijk goed scoort met zijn workshops over de corruptie binnen de FIFA. Ook zijn tipsheets staan inmiddels online, net als tientallen foto’s van het congres. Kan de lezer thuis ook een beetje sfeer happen. En wie er maandagmiddag half zes Nederlandse en Vlaamse tijd écht bij wil zijn als de ster van de conferentie komt spreken, volg dan de livestream en hoor Glenn Greenwald (The Guardian) over de methode achter de Snowden-onthullingen.
Toekomst
Nog een laatste nieuwtje: De 9de GIJC zal weer een stuk dichterbij huis gehouden worden. Wie ooit een wereldcongres heeft georganiseerd (zoals de VVOJ in 2005 deed), zweert dat-ie nooit een tweede zal doen. Het kost je echt wel twee jaar om zoiets op te zetten. Maar er zijn in Europa toch nog een paar van die mad dogs te vinden. GIJC 2015 keert namelijk terug naar Lillehammer. Rare jongens, die Noren. Maar het is iets om nu al naar uit te kijken.
