PERSBERICHT
Vandaag vormt de Antwerpse Plantijn Hogeschool het decor voor de jaarlijkse conferentie van de Vlaams-Nederlandse Vereniging van Onderzoeksjournalisten.
Dit jaar viert de vereniging haar tiende verjaardag met een speciale editie die tot ‘European Investigative Journalism Conference’ gedoopt werd. De Vlaamse Overheid is hoofdsponsor van deze conferentie en Vlaams minister van Media Ingrid Lieten ziet hierin een mooie opportuniteit om de aandacht te vestigen op het belang van de journalistieke autonomie.
De garantie op journalistieke onafhankelijkheid is cruciaal om een kwalitatieve en pluriforme mediaberichtgeving te handhaven. Door journalistieke zelfregulering kan de pers zelf toekijken op de deontologie van de berichtgeving,.
Vlaanderen kent op dit vlak een relatief jonge traditie met de Raad voor de Journalistiek, die eveneens recent zijn tienjarig bestaan vierde. Misschien is het wel niet zo toevallig dat de Raad en de VVOJ in hetzelfde jaar werden opgericht. Het duidt op de tendens dat het journalistieke vak zich zelf is gaan bekommeren om kwaliteit, kwaliteitsbewaking en transparantie.
Naar aanleiding van het jubileum gaf Minister van Media Ingrid Lieten het Steunpunt voor Beleidsrelevant Onderzoek Media de opdracht om een onderzoek uit te voeren naar goede instrumenten om de journalistieke autonomie in Vlaanderen te vrijwaren. De resultaten van het onderzoek zijn net bekend.
Een opmerkelijke conclusie is dat de meeste Vlaamse journalisten binnen hun redactie over behoorlijk wat autonomie beschikken, maar dat ze niet altijd even tevreden zijn over de autonomie van de redactie als geheel binnen het mediabedrijf.
De studie van het Steunpunt voor Beleidsrelevant Onderzoek Media haalt op basis van een internationale benchmark enkele instrumenten aan die journalisten weerbaarder kunnen maken voor externe of interne druk – zoals een redactiestatuut of journalistieke zelfregulering.
Het onderzoek bevat ook een aantal suggesties voor het beleid.
1) Het handhaven en versterken van substantiële investeringen in instanties die de journalistieke onafhankelijkheid ondersteunen, zoals de Raad voor de Journalistiek en het Fonds Pascal Decroos.
De Raad voor de Journalistiek werkt volgens het model van vrijwillige zelfregulering en kan rekenen op de steun van alle grote mediabedrijven in Vlaanderen. De Raad kan effectief een belangrijke bijdrage leveren tot de vrijwaring van journalistieke autonomie. Daarnaast stelde de Raad twee jaar geleden een nieuwe Code voor. De Code is de deontologische leidraad van de Raad en bevat tal van artikelen die, als ze goed toegepast worden, ook expliciet journalistieke autonomie garanderen.
Via een indirect subsidiëringsmechanisme via de Vlaamse Vereniging voor Journalisten (VVJ) wordt de Raad financieel ondersteund door de Vlaamse overheid. In 2013 is er een lichte verhoging van de middelen voorzien.
“De lancering van de Code heeft mij er bovendien toe aangezet perssteun vanuit mijn beleid enkel nog te verlenen op voorwaarde dat mediabedrijven de Raad voor de Journalistiek erkennen en de code van de Raad ook effectief ter harte nemen” stelt Ingrid Lieten.
“Ik wil bij deze nogmaals onderstrepen dat ik het uitermate belangrijk vind dat alle journalisten en alle verantwoordelijken in de media, ook de CEO’s en de aandeelhouders, deze code in de dagelijkse praktijk (doen) gebruiken en naleven.
Door het opnemen van deze verplichting in de subsidiebesluiten, wil ik de Raad, en de deontologische principes die de sector binnen de Raad zelf heeft afgesproken, heel nadrukkelijk steunen. Ik wil me op die manier ver op afstand van inmenging tonen, maar wil tegelijkertijd het signaal geven dat de overheid dit belangrijk vindt en zich betrokken toont.”
Het Fonds Pascal Decroos stelt via een onafhankelijk systeem met een anonieme jury beurzen ter beschikking voor individuele (onderzoeks)journalisten. Dat minister Ingrid Lieten een groot belang hecht aan de werking van het Fonds, mag blijken uit het feit dat de subsidies vorig jaar opgetrokken werden tot 300.000 € (+20%).
2) Het actief trachten te voorkomen van concentratiebewegingen in de Vlaamse nieuwsmediamarkt, zeker waar die convergenties de unieke identiteit van media teniet dreigen te doen.
“De bevoegdheden van de Vlaamse overheid zijn hier bepekt” legt Ingrid Lieten uit. “Maar het mediadecreet bevat al een aantal beperkingen die moeten verhinderen dat één partij de controle verwerft over te veel media. De Vlaamse Regulator voor de Media heeft bovendien als decretale taak om de mediaconcentratie jaarlijks nauwgezet te monitoren.”
3) Het belang van Vlaamse omroepen met een redactie om een redactiestatuut uit te werken.
De onderzoekers achten het aanbevolen om de bestaande decretale verplichting voor een redactiestatuut voor omroepen met een redactie te handhaven en goed toe te zien op de uitwerking. De redactie van VTM kende dit instrument in het verleden niet. “Maar de VMMa was al, met de nieuwe hoofdredactie, werk aan het maken van een redactiestatuut, zoals decretaal wordt bepaald”, weet Ingrid Lieten. Dit redactiestatuut zal voor het einde van dit jaar in voege zijn.
Vanuit verschillende hoeken wordt er druk uitgeoefend op journalisten. Naast externe druk hebben heel wat journalisten ook te kampen met interne druk. Volgens het onderzoek kunnen concentratiebewegingen de identiteit van sommige media ondermijnen. Een tendens tot tabloidisering kan ervoor zorgen dat de grens tussen de marketingafdeling en de redactie kan vervagen en kan knagen aan de positie van kritische journalistiek. Tot slot is er een toenemende werkdruk die de journalistieke autonomie kan aantasten. Indien er van journalisten verwacht wordt te werken onder grote tijdsdruk, kan dat hen duwen in de richting van bronnenmateriaal dat weinig bijkomende journalistieke verwerking vereist.
“In tijden van snelle digitalisering, en snelle berichtgeving eneen samenleving gekenmerkt door een overvloed aan data en een toenemende complexiteit, is het belangrijk dat we op media kunnen vertrouwen voor een correcte en objectieve berichtgeving. Journalistieke autonomie is hierbij cruciaal”, stelt minister van Media Ingrid Lieten.
“Ik nodig de Vlaamse journalisten, uitgevers en omroepen uit om deze studie te gebruiken als food for thought” zegt Ingrid Lieten. “Een mediaschandaal zoals we vandaag meemaken op de BBC in Groot-Brittannië, geeft alleen maar aan dat de sector zelf er alle belang bij heeft om zich blijvend over dit onderwerp te bezinnen en intern te bekijken hoe ze journalistieke autonomie kunnen garanderen.”