De kwaliteit en integriteit van onderzoeksjournalistiek wordt voor het grootste deel bepaald door de rol die de individuele onderzoeksjournalist voor zichzelf ziet en welke keuzes hij of zij op basis daarvan maakt. Dit concludeert Marijke de Vries, Masterstudente journalistiek aan de Universiteit van Groningen, in haar Masterscriptie Dienaars van het maatschappelijk belang. De grenzen van hedendaagse journalistiek in Nederland en Vlaanderen.
De Vries deed empirisch onderzoek onder onderzoeksjournalisten in Vlaanderen en Nederland en sprak uitgebreid met vakspecialisten.
Ze stelt onder meer dat Nederlandse en Vlaamse journalisten erg overeenkomen in de manier waarop ze hun vak bekijken.
Beide zien twee rollen voor zichzelf weggelegd: de rol van onderzoeksjournalist als waakhond van de democratie en controleur van de macht, en de rol van de onderzoeksjournalist die inzicht biedt in ontwikkelingen en maatschappelijke processen duidt.
Opmerkelijk was dat de journalisten die zij voor haar studie ondervroeg, ‘geen strikte scheiding zien tussen traditionele onthullende onderzoeksjournalistiek, en onderzoeksjournalistiek die inventariseert en ontwikkelingen blootlegt’.
De Vries signaleert bovendien dat een van de belangrijkste drijfveren van Nederlandse en Vlaamse onderzoeksjournalisten – onafhankelijk en onpartijdig zijn, het maatschappelijk belang dienen en de waarheid aan de burger te tonen – gepaard gaat met een bepaalde mate van persoonlijk engagement.
Ditzelfde engagement zit vakspecialisten echter ook nogal eens in de weg.
‘Uit angst hun geloofwaardigheid als onafhankelijk journalist te verliezen, zetten zij zich af tegen activisme,’ aldus De Vries. ‘Dat is begrijpelijk, maar ook jammer, omdat de kracht van de onderzoeksjournalistiek juist schuilt in haar engagement.’
VVOJ-leden kunnen de scriptie van Marijke de Vries hier downloaden.