VVOJ2010 verslag: onderzoek in het buitenland. Bloedantiek

Titel werkgroep: Onderzoek in het buitenland. Bloedantiek
Datum: zaterdag 20 november 2010, 10:45:12:00 uur
Met: Wim Vanden Eynde en Peter Brems
Aantal aanwezigen: 12
Tekst: Karen Demaarsschalck
In functie van het programma Panorama gingen Vanden Eynde en Brems voor Canvas op onderzoek naar Afghanistan om het smokkelen van Afghaanse antiek naar West-Europa te controleren. Voor één zo’n uitzending van Panorama is een budget van 60.000 euro.
De twee programmamakers wilden aantonen dat een deel van de opbrengst van de smokkel terugkeert naar de Taliban.
Hun avontuur startte vijf jaar geleden op een toeristische reis in Afghanistan. Eens terug leerde Peter Brems een Belgische man kennen die zelf antiek verkocht in België, afkomstig van smokkelaars. Zo wist hij dat er sprake was van antieksmokkel. Het idee dat er een link was met de oorlog ontstond gaandeweg als hypothese.
Brems: ‘We hebben de hypothese uiteindelijk wel hard kunnen maken. Een man die mede verantwoordelijk was voor de aanslag op de Twin Towers wou zelfs een vliegtuig kopen met geld van antieksmokkel.’
Hoe maak je nu zo’n reportage?
We hebben eerst enkele contactpunten gezocht, vertelden de journalisten, waaronder een Franse archeoloog die opgravingen doet in Afghanistan.
‘We hebben hen gefilmd gedurende enkele opgravingen. Een ander contact bestond uit een plaatselijk persagentschap. Zij hielpen bij het vinden van de juiste mensen, geen makkelijke opgave als het om smokkelaars gaat.’
Brems en Vanden Eynde vertellen dat het belangrijk is om met veel mensen te praten. Door verscheidene kleine stapjes te maken, zeggen ze, kom je terecht bij je doel (een antieksmokkelaar).
‘Het grootste probleem was het gevaar,’ vertellen de twee documentairemakers.
‘Het hotel waar wij een keer eerder verbleven, Parc Residence, was net opgeblazen. Dan besef je ondanks alle voorbereidingen en maatregelen dat het toch nog steeds heel erg gevaarlijk is ter plaatse. We hebben geleerd dat als het te gevaarlijk is om tot bij je spreker te gaan, je hem kunt betalen om naar jou te komen.’
‘We hebben onze hypothese in Afghanistan kunnen bewijzen. Er zit nog steeds veel antiek onder de grond. Mensen graven voortdurend dingen op om een bijverdienste te hebben.’
Brems en Vanden Eynde vertellen dat zij zelf ‘ter plekke een steen gekocht hebben. We werden bijna belaagd door anderen met schatten die ze zelf hadden opgegraven. Op die manier vind je heel erg veel mensen. Afghanen kenden altijd wel iemand die enigszins kon helpen.’
Tijd bleek heel erg belangrijk, menen de programmamakers. Gesprekken wierpen soms twee à drie weken later z’n vruchten pas af.
‘Een jongen wiens oom antieksmokkelaar is, was bereid ons in contact te brengen met hem. Het duurde uiteindelijk een hele tijd voor we die persoon konden spreken.’
Afghanistan is volgens de twee journalisten een dankbaar land voor journalisten. In België hebben ze veel undercover gefilmd, vertellen ze, wat uiteraard veel gecompliceerder was.
Brems had voorafgaand aan het programma veel gelezen over Afghaans antiek. Deze voorkennis bleek uitermate zinvol. Ook ervaring die de twee in eerdere reizen naar het land had opgedaan, hielp om de tongen los te krijgen.
Brems en Vanden Eynde wilden aanvankelijk van de steen het hoofdpersonage maken, vanaf de plaats waar hij uit de grond was gehaald is tot en met de verkoop in België.
Het bleek helaas niet evident te zijn om de steen naar België te krijgen. De twee programmamakers namen eerst contact op met het pakketbedrijf DHL. Later overwogen ze om hem zelf te smokkelen.
Ook wilden ze smokkelaars inschakelen om hem naar België te krijgen.
Uiteindelijk hebben ze de steen niet over de grens vervoerd, maar naar een museum gebracht, waar iets georganiseerd werd met allemaal historici (onverwacht).
Dat bleek een mooi einde van de reportage.