GIJC report: Onderzoek voor tv financieren

Onderzoeksjournalistiek op TV, kan het nog? Wie betaalt de programmamakers? En waarvoor eigenlijk? Wie helpt de leurende freelancer bij het zoeken naar geld en een zender? In Frankrijk zitten interessante contacten, ook voor buitenlandse journalisten.
Tekst: Margo Smit, 24 april 2010
Volgens Stephane Haumant, eindredacteur bij Canal+, is er in Frankrijk een grote behoefte aan onderzoeksjournalistiek op TV. Het levert kijkers op en het is goed voor het imago van een zender. “En, in tegenstelling tot wat we altijd denken is het niet eens zo duur! Het is dus heel interessant voor kleinere zenders als wij.”
“Ons onderzoeksjournalistieke programma ‘Special Investigation’ is de helft goedkoper dan het maken van een klassieke documentaire: er is een presentator die items aan elkaar rijgt, en we werken veel samen met freelancers en journalistiekstudenten.” Haumant is zelf die presentator.
De stijl van de items in het programma is vrij klassiek documentair. Daar wordt dus goed naar gekeken bij het in zee gaan met journalisten die ‘van buiten’ komen. “Ik krijg wel 200 voorstellen voor onderzoeksprojecten per jaar, als ik een kwart van de ideeën gebruik is het veel.” Want de inhoud moet nieuw en bijzonder zijn. Canal+ houdt strak toezicht op wat uiteindelijk op de buis komt. “We zijn erg aanwezig, tot in de montagekamer toe.”
Canal+ betaalt 60% tot 70% van de productiekosten, meestal een bedrag van 80.000 tot 100.000 euro. De rest komt van de journalist. In ruil daarvoor heeft Canal+ de exclusieve uitzendrechten voor een periode van 24 maanden, daarna is het geproduceerde materiaal weer van de journalist zelf. “Twee of drie keer per jaar kopen we een complete documentaire uit het buitenland, meestal van de BBC of Channel4.”
Maar wanhoop niet: er is een manier om ‘minder buitenlands’ te lijken. Luc Hermann werkt voor de onafhankelijke TV-producent Premieres Lignes, een klein bureau van vijf man dat alleen onderzoeksjournalistieke inhoud levert. “De volgorde bij ons is: eerst een goed onderwerp, dan een zender en dan het geld.”
Hij heeft de ervaring dat steeds meer programma’s hun inhoud van buiten halen. “Ze vinden het zelf te duur en te lastig. Freelancers komen bij ons met ideeën, en wij zoeken daar het geld en de zender bij. De zenders kennen ons en weten dat we een hoge standaard hebben. Ze vertrouwen ons. Toch blijft het matchen van een idee met een zender het lastigst.”
Naast het budget dat een zender voor het maken van een verhaal ter beschikking stelt, haalt Hermann vaak extra geld uit fondsen. Dat hoeft de journalist dan niet zelf te doen. Het bureau heeft indien nodig eigen apparatuur waar mensen mee kunnen werken. En Premieres Lignes neemt ook het gedoe rond een mogelijke internationale verkoop voor zijn rekening.
Het bureau verkoopt tot aan Al Jazeera en de BBC toe, en is daarom voor buitenlandse journalisten interessant. Daarbij koppelen ze ook journalisten van verschillende nationaliteiten aan elkaar om grensoverschrijdende projecten te co-produceren. Zo kwam een samenwerking tussen Franse en Belgische journalisten over de lobby rond verlaging van BTW-tarieven tot stand.
Een ander mooi voorbeeld is een verhaal over een nieuwe wastechniek voor het bleken van spijkerstof in Turkije, die goed werkt voor de broek maar slecht voor de werknemer. In de loop van de tijd overleden 43 Turkse arbeiders aan de gevolgen van het werken met de chemische stoffen. “We maakten het verhaal met drie man en een verborgen camera. Het was een behoorlijk dure productie. Maar we maakten er uiteindelijk zelfs winst op, waar we nieuwe computers van konden kopen. France 2 en een Duitse zender kochten het verhaal, Al-Jazeera zond het uit in verkorte vorm, en nog een aantal andere zenders kwam aan boord.”
Hermann komt met concrete tips voor journalisten die een verhaal willen pitchen. Wees origineel. Zorg dat je alvast een beetje voorwerk hebt gedaan voor je je ‘pitch’ doet. Kom met een helder idee van wat je gaat onderzoeken. Zorg dat je al een aantal hoofdrolspelers gesproken hebt. Formuleer kernachtig waar je wilt uitkomen met je onderzoek.
“Dat klinkt voor de hand liggend, maar je wilt niet weten wat ik soms aan vage voorstellen binnenkrijg. Geloof in je verhaal maar wees pragmatisch: een zender koopt geen vaag verhaal, ook niet van ons.”