Zijn boek ‘Gomorra’ is uitgebracht in 53 landen en verkocht 5 miljoen kopieën. Hij leeft al vier jaar met strenge beveiliging. Tijdens zijn panelsessie op de GIJC telt het oplettende publiek vijf bewakers. Roberto Saviano spreekt – op eigen verzoek – niet vanachter het katheder maar in een stoel. En hij vertelt vooral over het grote zwijgen.
Tekst: Margo Smit, 22 april 2010
“Het Italiaans Openbaar Ministerie schat dat er jaarlijks 100 miljard euro omgaat in criminele organisaties in Europa, het is dus de belangrijkste economische activiteit in Europa. En dat moet bestudeerd worden.
De maffia doodt niet alleen met pistolen of TNT, maar ook met stilte. En de media werken daaraan mee, door te zwijgen over gepleegde moorden en misdaden. De maffia gebruikt de media. Zij vernietigt de geloofwaardigheid van de media.
De maffia vreest niet mijn boek, maar mijn lezers, als er niet meer gezwegen wordt..
We hebben elkaar in de internationale gemeenschap daarbij nodig. Het probleem dat wij hebben is niet Italiaans maar internationaal. Ook Spanje en Canada zitten vol crimineel geld, Afrika wordt overspoeld door criminele investeringen, om over de Balkan nog maar te zwijgen. En ook in Frankrijk en Duitsland speelt het. Maar er wordt nog niet veel over gezegd. Daarom kan Italië helpen. Italiaanse kennis over hoe criminele organisaties te begrijpen kan enorm helpen. Berlusconi zei: praten over de maffia bevoordeelt de maffia, maar dat is als zeggen: dokters die over kanker schrijven, bevorderen kanker. Ik zeg: spreek de waarheid met eer en je helpt het land en de mensen het meest. Deze verhalen vertellen is de enige manier om er wat aan te doen en het ware gezicht van je land te laten zien.”
Hoe werk je nu als journalist, met alle bewaking?
“Alles is veranderd, ik kan niet meer de straat op, dus werk ik vooral met documenten van de rechtbank, met politie-informanten. Rechters komen naar me toe met stukken. Maar ik mis het onder de mensen zijn, ik kan dat niet meer. Ik heb het geprobeerd met mijn zeven bodyguards, maar dat werkt natuurlijk niet. Dus doe ik het met documenten, en analyseer ik ipv het voetenwerk.”
Praktische vraag, hoe maakte je’ Gomorra’? Je was niet geïnfiltreerd of werkte undercover.
“Als ik daar niet geboren was, had ik niet kunnen doen wat ik gedaan heb. Dat geldt voor alle criminele organisaties in de wereld. Je moet ertussenin geboren zijn en moet erin ‘herboren’ worden. Als je er niet vandaan komt, begrijp je maar een deel van het probleem. In mijn dorp was 44% van de mensen gelieerd aan de maffia volgens definities in de Italiaanse wet! Daarom kan ik erover schrijven en spreken.”
Hoe onderhoud je contact met je bronnen?
“Gelukkig ben ik vrij op het web. Ze mailen me: robertosaviano@gmail.com, en ik zit op facebook. Dat heeft me gered want ik kan niet meer naar het café, facebook is mijn kroeg tegenwoordig.”
Had je het succes van ‘Gomorra’ verwacht?
“Toen ik mijn boek inleverde zei mijn uitgever: je schrijft wel lekker, maar het onderwerp zal misschien niet veel mensen interesseren. Maar het omgekeerde bleek het geval. Wat ook heeft bijgedragen aan het succes van het boek: Ik wilde schrijven als Truman Capote, true facts maar te lezen als een roman. En dat heeft mijn lezersaantal ook vergroot.”
Je bent erg kritisch over Berlusconi, maar je boek is uitgegeven door Montadori, een uitgeverij gelieerd aan Berlusconi. Dat is curieus. Komt je volgende boek daar ook weer uit?
“Montadori heeft een grote traditie in het uitgeven van kritische boeken. Men heeft mij gevraagd alsjeblieft niet te vertrekken, want anders geven we ook deze uitgeverij over aan Berlusconi. Maar het is moeilijk, ik worstel er nog mee, want er zijn ook goede redenen om te zeggen: geen boek meer via hen de winkel in, geen cent meer naar het concern van Berlusconi.”
Bent u een optimist of een pessimist? Ofwel, wordt de maffia in uw land ooit verslagen?
“Ik denk dat criminele organisaties verslagen kunnen worden. Niet in lokale gevechten, maar met internationale samenwerking. Het belangrijkste: wetten moeten op elkaar afgestemd worden, zodat een Italiaan niet meer naar België kan vluchten als ie gepakt dreigt te worden.”
Onafhankelijk en diepgravend journalistiek onderzoek op lokaal niveau, hoe doe je dat? Hoe overleef je als kleine, onafhankelijke start-up? Hoe kan artificiële intelligentie (AI) journalisten helpen bij onderzoek? Hoe toon je achterkamertjespolitiek aan? Wil je hier meer over weten? Kom naar de Regiomiddag die de VVOJ aanbiedt op 8 oktober in Arnhem.