In de aanloop naar de komende Tweede-Kamerverkiezingen stond het VVOJ Café op maandagavond 19 april in het teken van persoonsonderzoek. Hoe licht je het doopceel van bijvoorbeeld kandidaat-Kamerleden? Archiefonderzoeker en zoekexpert Eric Hennekam gaf een uitgebreide presentatie, doorspekt met praktijkvoorbeelden. Zijn handout is voor leden beschikbaar (inloggen vereist). Hieronder: verslag en video.
Spreker: Eric Hennekam
Moderator: Miro Lucassen
Datum: 19 april 2010
Locatie: Lofen, Utrecht
Verslag: Arno Kersten, 21 april 2010
Download: Handout Doopceel lichten (inloggen vereist)
Hennekam laat het rapport van NSB-leider Anton Mussert op de Hoogere Burgerschool te Gorinchem zien. “Het is duidelijk dat Mussert niet begreep wat Hitler zei, want hij had een drie voor Duits”, grapt de archiefkenner. “En een vijf voor Nederlands”, vult iemand in de zaal aan.
Het is een klein voorbeeldje ter illustratie en inleiding. Het is onvoorstelbaar wat archiefonderzoek allemaal kan opleveren aan persoonsinformatie. En wat er in archieven nog ligt te wachten tot iemand het op een dag naar de oppervlakte brengt.
Als die archieven ten minste behoorlijk geordend zijn, want dat is niet altijd het geval. “Defensie is berucht om de staat van de archieven”, vertelt Hennekam. “Een van de belangrijkste redenen waarom het onderzoek voor het Srebrenica-rapport zo lang duurde, was omdat het archief letterlijk op één grote hoop lag.”
Hennekam legt tijdens zijn presentatie voor de zekerheid nog even het verschil uit tussen het visible web en het invisible web. Van alle informatie die via internet beschikbaar is, valt z’n twintig tot hooguit dertig procent binnen de radar van zoekmachines als Google. De bulk van de online gegevens bevindt zich in de diepte van het onzichtbare web. Voor die info red je het niet met een zoekmachine alleen, maar moet je meestal voorbij de voordeur van allerhande digitale databanken en archieven. “De mooiste dingen vind je in dat laatste gedeelte.”
Hennekam wordt geregeld gevraagd door redacties die iemands doopceel willen lichten. Zijn werkwijze is simpel uit te leggen. Je construeert een ‘levenslijn’ met alle mogelijke relevante zaken: vanaf de geboorte, scholen, clubs en verenigingen, huwelijken, werkrelaties, en ga zo maar door. Aan de hand van die lijst, kun je in kaart brengen welke archiefvormers mogelijk informatie over de persoon in kwestie herbergen.
“Iedereen is een archiefvormer”, vertelt hij. En de zaal in wijzend: “Jullie hebben ook allemaal een archief. Of het nou je e-mails zijn of de liefdesbrieven, wat dan ook.”
Archiefonderzoek vergt soms wel een wat andere manier van denken, al was het alleen maar omdat je met bronnen uit een hele andere tijd werkt. Zo vroeg een lokale krant hem ooit hoe ze knipsels konden vinden over een familie die ooit, lang geleden, met Kerst door het ijs was gezakt. “Wat bleek: ze zochten op de data 26 en 27 december. Ik zei: waarom zoek je niet eens op 20 januari? We zijn tegenwoordig zo gewend dat nieuws er gelijk is, maar dat was vroeger natuurlijk wel anders.”
Hetzelfde geldt voor de taal. Bij het zoeken moet je je afvragen of je zoekterm in die tijd net zo gangbaar was. Handig is daarom een website die je aan synoniemen helpt.
Archiefonderzoek vergt verder vooral ook creativiteit. Op zoek naar gegevens over een Nederlandse bank, die de bank zelf niet wil geven? Waarschijnlijk heeft de bank die stukken ook ingediend bij de Amerikaanse beurswaakhond en zijn ze daar te vinden. Informatie over een groter bedrijf? Dan hebben ze vast wel eens aan een aanbesteding meegedaan, ook een bron van informatie.
Of wat te denken van de patentregistraties? Hennekam zocht ooit eens informatie over de vader van politicus Geert Wilders, die topman was bij printer- en kopieerfrabrikant Océ van der Grinten. Hij kreeg een slimme tip: die hebben vast wel eens een patent aangevraagd. En ja hoor, dat klopte. “Geregistreerd door de vader van Wilders.”
Meer binnen de VVOJ-website:
Archiefonderzoeker ontdekt gevoelige persoonsgegevens
‘Met archiefonderzoek kun je scoren’
Bronnen zoeken op het onzichtbare web
Meer buiten de VVOJ-website:
Verslag VVOJ Café: Persoonsonderzoek (Vereniging van Pers- en Omroepdocumentalisten)
Wil je bijgepraat worden door collega’s over hun lokale onderzoeksverhalen? Wil je snel overheidsstukken kunnen vinden en doorzoeken? De verhalen liggen op straat, maar je moet ze wel vinden. Prominente sprekers geven een kijkje in hun keuken op dinsdagmiddag 21 mei in Alkmaar.
