Controlerend, De Loep, Longlist

De uitgeputte bodem

Zembla/BNNVARA
Ton van der Ham en Suzan Borst
Camera

Het boerenland is er slecht aan toe. De bodem raakt uitgeput door overmatig gebruik van kunstmest en bestrijdingsmiddelen. De veestapel zorgt voor een enorme uitstoot van broeikasgassen, fijnstof en stikstof, wat leidt tot opwarming van de aarde en afname van de biodiversiteit. Wie zijn er verantwoordelijk voor deze destructieve voedselproductie?

Zembla-redacteuren Ton van der Ham en Suzan Borst deden een jaar onderzoek naar de rol van banken, agro-industrie en supermarktketens bij de crisis in de landbouw. Alle partijen zeggen dat het duurzamer moet, maar waarom gebeurt er vrijwel niets? In drie uitzendingen laat het Zembla-duo zien dat boeren, banken, kunstmestproducenten, veevoerindustrie supermarkten en consumenten vastzitten in een complex systeem.

Zembla ging te rade bij wetenschappers om vast te stellen hoe slecht het is gesteld met de bodem. Ze spraken met turboboeren én biologische boeren over hoe moeilijk het is om aan de gangbare, vervuilende landbouw te ontsnappen. Ze werkten samen met NGO’s die de landbouwlobby in Nederland en Brussel volgen en wobden de correspondentie tussen de supermarktbranche en de minister van Landbouw.

Zo ontdekten ze dat boeren die willen omschakelen naar biologische landbouw te vergeefs bij hun bank aankloppen, dat producenten van bestrijdingsmiddelen het Deltaplan Diversiteitsherstel wel onderschrijven maar de uitvoering ervan op de lange baan proberen te schuiven en dat supermarkten de mond vol hebben van duurzaamheid maar lobbyen tegen een Kamermotie die eist dat zij consumenten eerlijker informeren.

De Zembla-redacteuren staken veel energie in het voor de camera krijgen van de hoofdrolspelers. Bas Rüter, directeur duurzaamheid bij de Rabobank geeft toe dat de voormalige boerenleenbank schuld draagt voor de problemen in de landbouw, eurocommissaris Frans Timmermans roept de banken op hun giftige landbouwleningen af te schrijven en landbouwminister Carola Schouten stelt dat er systeemverandering nodig is. Maar het is haar niet gelukt die af te dwingen.

Gerelateerde artikelen

Onder leiding van Follow the Money publiceerden in totaal elf (onderzoeks)redacties uit zeven Europese landen onder de noemer China Science Investigation meerdere artikelen en uitzendingen. In Nederland waren dat RTL Nieuws en FTM, in Vlaanderen De Tijd. Het onderzoek gaat over kennisveiligheid in verschillende Europese landen.

De zesdelige podcastserie onderzoekt hoe de Golfstaten de macht grijpen in de voetbalwereld. In 2010 kreeg Qatar tot verrassing van velen het WK toegewezen. Sindsdien is het land uitgegroeid tot een van de machtigste landen in de grootste sport ter wereld, op de voet gevolgd door Saoedi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten.

Sluit je aan bij de vereniging van onderzoeksjournalisten

En vergroot je kennis én netwerk