Het gaat goed met de onderzoeksjournalistiek, maar de beroepsgroep heeft ook hulp nodig. En we moeten zelf harder lopen om de digitale wedloop te winnen. Dat was de teneur van de opening van de VVOJ Conferentie Onderzoeksjournalistiek 2016, vrijdag 18 november in de Universiteitshal in Leuven.
door HANNE COKELAERE
Zoals het goede journalisten betaamt, schuifelen ze vrijdagochtend tijdens het laatste kwartier van de registratieperiode allemaal binnen. Het is die delicate balans tussen jarenlange ervaring met deadlines en de liefde voor cafeïne – de groten van de onderzoeksjournalistiek en het jong geweld delen meer dan de passie voor hun job.
Het gaat de onderzoeksjournalistiek voor de wind. VVOJ-directeur Tanja van Bergen somt op: een Oscar voor Spotlight, miljoenenwinst voor de Nederlandse schatkist dankzij journalistiek onderzoek en de ongeëvenaarde, wereldwijde impact van de Panama Papers.
Maar ook: Trump, Aleppo, de Brexit-campagne, wijdverspreide corruptie en georganiseerde doping, pogingen om de kwetsbaardere journalist te intimideren en een nieuwswedloop die afleidt van de ‘core business’: controle van de macht. En erbovenop een genadeloze technologische wedloop, die nog veel, veel meer inspanningen vraagt.
Het internet biedt veel – soms meer dan een journalist aankan. Tom Cochez, die samen met zijn Apachecollega Karl van den Broeck het eerste VVOJ Essay schreef, noemt het ‘een Sjakie-en-de-chocoladefabrieksgevoel’, dat ten koste kan gaan van je verhaal. Het succes van de Panama Papers heeft echter bewezen dat schaalvergroting en complexiteit geen probleem hoeven te vormen voor de journalistiek. Hoe groter de uitdaging, hoe groter ook de impact.
Maar de journalistiek is niet de enige die de technologische wateren test. De digitale vooruitgang is niets minder dan een digitale wedloop. Bedrijven, inlichtingen- en regeringsdiensten lopen mee en tot nog toe lopen zij sneller. Dat is de ‘wake-up call’ van Mar Cabra, hoofd Data & Research van het International Consortium of Investigative Journalists (ICIJ), die ons waarschuwt dat we die strijd aan het verliezen zijn. ‘Hebben jullie al een veilig platform om documenten te lekken?’ vraagt Cabra de zaal. Een datateam dan? Doen jullie wel aan encryptie? ‘En zijn jullie documenten al doorzoekbaar op dezelfde plek?’
Niet? Dan weten we wat te doen. Want dat is nog maar het begin.
