Nieuws, vvoj2015

#VVOJ15: Constructieve onderzoeksjournalistiek, werkt dat?

Waar gaat het mis? Dat is de insteek van menig onderzoeksjournalistiek verhaal. Volgens de Deense journaliste Cathrine Gyldensted levert deze benadering een eenzijdig wereldbeeld op. Ze pleit daarom voor een andere aanpak: breng niet alleen problemen in kaart maar besteed ook aandacht aan de oplossing. Daarmee schets je een volwaardiger beeld van de werkelijkheid.

door Tim Niehe

Constructieve journalistiek noemt Gyldensted haar procédé. Ze geeft een voorbeeld uit haar eigen beroepspraktijk. ‘Veel mensen kennen het begrip posttraumatische stress. Het zijn negatieve gevolgen van een heftige gebeurtenis uit het verleden. De wetenschap leerde me echter dat er ook zoiets bestaat als posttraumatische groei, een positieve variant. Daar lees je nooit iets over.’

Toch is constructieve journalistiek iets anders dan positieve journalistiek, zegt Gyldensted. De vorm van journalistiek die zij voorstaat is bijvoorbeeld net zo kritisch als de gebruikelijke variant. ‘Je hebt nog steeds de waakhondfunctie. Maar terwijl de gewone journalistiek zich concentreert op het verleden, kijkt constructieve journalistiek meer naar de toekomst. Als je een misstand constateert, geef dan ook een overzicht van mogelijke oplossingen of toekomstscenario’s, en bespreek de voor- en nadelen. Dan blijf je onafhankelijk en geef je toch een vollediger beeld van de realiteit.’

Frits van Exter, hoofdredacteur van Vrij Nederland, is gecharmeerd van het idee. ‘Wij doen het eigenlijk al. Niet onder de noemer van constructieve journalistiek, maar omdat lezers niet alleen depressief willen worden van onze berichtgeving.’ Ook Eric Smit, voorman van Follow the Money ziet de mogelijkheden. Breken én bouwen is dan ook het motto van zijn multimediale platform voor financiële onderzoeksjournalistiek.

Om te onderzoeken of elk onderwerp zich leent voor constructieve journalistiek, buigt de zaal zich over een alternatieve insteek voor de aanslagen in Parijs. Vergelijk de aanpak van radicalisering in verschillende Europese steden en kijk wat werkt, suggereert de een. Schrijf een verhaal waardoor je begrijpt waarom zo’n jongen Le Bataclan binnenstapt met een kalasjnikov in de hand, aldus een ander. Begrip is immers een eerste stap op weg naar een oplossing.

Traditionele berichtgeving en constructieve journalistiek kunnen gewoon naast elkaar bestaan, benadrukt Gyldensted. Toch is het nog best lastig om collega’s over te halen eens niet vanuit een problem frame te denken. Gyldensteds collega’s bij de Deense omroep keken in ieder geval vreemd op toen ze haar plannen ontvouwde. Ze liet zich echter niet uit het veld slaan. ‘Als je niet van uitdagingen houdt, moet je lekker in het heersende paradigma blijven hangen.’

Foto Nina Slagmolen

 

Gerelateerde artikelen

Onafhankelijk en diepgravend journalistiek onderzoek op lokaal niveau, hoe doe je dat? Hoe overleef je als kleine, onafhankelijke start-up? Hoe kan artificiële intelligentie (AI)  journalisten helpen bij onderzoek? Hoe toon je achterkamertjespolitiek aan? Wil je hier meer over weten? Kom naar de Regiomiddag die de VVOJ aanbiedt op 8 oktober in Arnhem.

Op vrijdag 21 juni 2024 zijn op de Avond voor de Onderzoeksjournalistiek in Antwerpen de ASN Aanmoedigingsprijs 2023 en De Loep 2023 uitgereikt. Met deze prijzen viert de Vereniging van Onderzoeksjournalisten (VVOJ)  jaarlijks de beste onderzoeksjournalistiek in Nederland en Vlaanderen.

Sluit je aan bij de vereniging van onderzoeksjournalisten

En vergroot je kennis én netwerk