Begin december vond in The Barbican in Londen het Logan Symposium plaats, een driedaagse bijeenkomst over secrecy, surveillance and censorship georganiseerd door de Logan Foundation en the Centre for Investigative Journalism CIJ. Het doel: een alliantie vormen tegen de afluisterstaat.
door Sanne Terlingen
Wikileaks’ Julian Assange legt (via de webcam) in een minuut uit waarom het zo belangrijk is om nu in actie te komen tegen surveillance. Stel dat we ervan uitgaan dat het echt noodzakelijk is dat geheime diensten alle mogelijke afluistermiddelen inzetten om ons te beschermen tegen terrorisme…
Kunnen we er dan wel op rekenen dat diensten die machtsmiddelen inleveren als de dreiging minder is? Natuurlijk niet, concludeert Assange. “Het gevaarlijke is: er is altijd iemand iets extremer dan de rest.”
Terrorism act 2000, schedule 7
Assange is niet de enige spreker die de zaal noodgedwongen via een webcam toespreekt. Ook Laura Poitras (documentaire over Snowden), hacker Jacob Appelbaum en Wikileaks’ Sarah Harrison durven niet naar Londen te komen. Allemaal vrezen ze voor Terrorism act 2000, schedule 7.
De wet waaronder ook David Miranda, de partner van journalist Glenn Greenwald, negen uur werd vastgehouden op vliegveld Heathrow.
“Schedule 7 verplicht je om op alle vragen [over jouw eigen activiteiten, ST] antwoord te geven”, legt Harrison uit.
Zij durfde na haar verblijf met Snowden op het vliegveld van Moskou niet meer terug naar huis te vliegen en woont nu in Berlijn.
“Zeg je niets, dan is dat een misdrijf en kun je drie maanden celstraf krijgen. Dat zou nog te overkomen zijn, ware het niet dat je daarna geregistreerd staat als terrorist. Daar heb je de rest van je leven last van.”
To skype or not to skype
De afluisterstaat is overal, concluderen alle sprekers. Na drie dagen tips & tricks ben je als toehoorder vooral paranoïde.
Volgens hacker Jacob Appelbaum moet je nooit, maar dan ook echt nooit, gebruik maken van Skype. Het programma is niet alleen onderdeel van PRISM, maar slaat ook nog eens je hele communicatiegeschiedenis op op alle devices die zijn gebruikt.
“Tails (een open source besturingssysteem gericht op anonimiteit) is echt het minimum voor onderzoeksjournalisten”, zegt Appelbaum. Tails is gekoppeld aan onder andere Tor (software om anoniem te surfen op het internet) en Claws-mail (voor versleutelde GnuPG-mail).
Journalist John Pilger wijst erop dat je soms juist beter wél skype kunt gebruiken.
“Als jij jouw bron in Birma of Pakistan adviseert om Tor en PGP te gebruiken, dan is-ie een van de tien in de regio die die tools gebruikt. Binnen een dag staat de geheime dienst op z’n stoep en wordt-ie onthoofd. Miljoenen Pakistanen skypen wekelijks met familie elders. Een bron interviewen via Skype valt dus veel minder op.”
Om buiten beeld te blijven moet je voor iedere bron een nieuw (anoniem) skype-account aanmaken.
Ross Anderson, hoogleraar security engineering aan Cambridge, concludeert: “Het heeft geen zin om speciale systemen te bouwen om onderzoeksjournalisten te ondersteunen. Detectives rijden toch ook niet in speciale auto’s? Dan pik je ze er zo uit. Onthoud: anonymity loves company.”
Zelf is Anderson een voorstander van het gebruiken van bulksystemen (zoals vroeger Kazaa en Napster). “Daar wordt zo veel troep verstuurd dat geheime diensten de bestanden in de prullenbak gooien.”
Uiteindelijk draait het volgens Anderson niet om techniek, maar om vakmanschap. Journalisten moeten per bron opnieuw zoeken naar de veiligste communicatiemethode. Hoe? Bestudeer bijvoorbeeld rechtszaken waarbij de geheime dienst echt z’n best deed om bewijs tegen iemand te vergaren. Zo kun je achterhalen welke opsporingsmethoden worden ingezet.
Briefjes onder de deken
Welke communicatiemethode je ook kiest. Pas op voor de smartphone. Alle sprekers zijn het erover eens: je telefoon is afluisterdoelwit nummer één. Voor het aftappen van iPhones (en ook het meeluisteren terwijl er niet gebeld wordt) is de succesrate 100 procent. Je mails worden meegelezen en ook gewone gesprekken zijn af te luisteren via de microfoon. Dit nog los van het feit dat je smartphone je locatie doorgeeft. (Tip: bouw een Faraday Cage.)
Een aantal sprekers, onder wie Appelbaum, denkt dat de oorlogscorrespondent Marie Colvin (de dame met het ooglapje) gebombardeerd werd doordat haar verblijfplaats via haar telefoon was achterhaald. Als ze het echt op je gemunt hebben is een prepaid telefoon geen alternatief.
Appelbaum: “Geheime diensten maken ook gebruik van stemherkenningssoftware en sturen vervolgens een drone naar de locatie van de telefoon. Daarom leen ik voor de zekerheid het mobieltje van de buurman en geef ik ’t hem daarna weer terug.” *lacht*
Annie Machon, ex-MI5, adviseert om nooit op het werk, thuis of in de auto met een gevoelige bron te spreken. “Those places are too easy to bug.” Wil je echt veilig informatie delen? Kruip dan net als Snowden onder een deken en schrijf je boodschap op een briefje (dat je uiteraard daarna versnippert en verbrandt).
Stand up against surveillance
Ja, je zou haast een aluhoedje gaan dragen als je van experts hoort hoe makkelijk hacks tegen jou te gebruiken zijn (het kost een tientje om een pacemaker te hacken, vertelt Karin Spaink van Bits of Freedom. En de fabrikant weet ervan). Toch is het juist niet de bedoeling dat we paranoïde worden, benadrukt Julian Assange.
“Then we are doing the work of these agencies.”
We moeten opstaan tegen surveillance. Dat zegt ook Daniel Ellsberg. Hij wilde dat hij de Pentagon Papers (over Amerikaanse misdrijven in Vietnam en consequente leugens van de regering hierover) eerder naar buiten had gebracht. Hij roept op om te lekken over het beleid in het Midden Oosten, daarmee kunnen levens worden gered.
Journalisten moeten ook moediger zijn.
John Pilger: “Als journalisten hun werk hadden gedaan (in plaats van politici na te praten), waren we dan oorlog gaan voeren in Irak?”
Machthebbers zijn “freaking liars, because it is so easy to lie”, verklaart Seymour Hersh (wiens speech vol oneliners je bij The Guardian kunt nalezen). “Journalists are needed to keep them in check. We have a role to play. We can at least keep them afraid of us.”
De mooiste verbeelding van de kernboodschap komt van beeldhouwer David Dormido. Hij werkt aan een bronzen standbeeld van Edward Snowden, Julian Assange en Bradley/Chelsea Manning. Ze staan op een stoel. De vierde stoel is leeg. Daar kan het publiek opstaan tegen de afluisterstaat.
“Be courageous, because courage is not contagious.” (Je kunt Anything to say, het kunstproject van Dormido, steunen via Kickstarter.)
De cryptobar
Waar te beginnen? Journalisten die zichzelf willen beschermen tegen de afluisterstaat kunnen tijdens het symposium terecht in de Cryptobar. Door hen stap-voor-stap te helpen met het installeren van versleutelingsprogramma GnuPG, hopen de organisatoren dat zij ontdekken dat je heus geen whizzkid hoeft te zijn om de software te begrijpen. Bijkomend voordeel: hoe meer mensen versleuteld mailen, hoe minder dat ene belangrijke gecodeerde mailtje opvalt.
Een makkelijke manier om GPG te downloaden is via GPG4WIN (voor Windows) of GPG4USB (vanaf je USB-stick). Zeker met de handleiding erbij is het installeren goed te doen. (Gewoon de bestanden uitpakken en een key aanmaken. Dat laatste doe je via de knop ‘nieuw sleutelpaar aanmaken’. Kortom: piece of cake. Maar lees die handleiding toch even om het systeem erachter de begrijpen.)
Om het mailen met PGP nog simpeler te maken, kun je het mailprogramma Thunderbird gebruiken, met de add on Enigmail. Als jij je key doorgeeft, kunnen anderen jou meteen een versleuteld mailtje sturen. Om het te lezen hoef je bij het arriveren van het mailtje alleen je wachtwoord in te tikken.
Zelf oefenen op het versturen van versleutelde berichten? Mijn PGP-certificaat vind je hier: http://pgp.mit.edu/pks/lookup?search=sanne+terlingen&op=index.
Nog niet genoeg gelezen over het Logan Symposium? Lees dan de liveblogs (dag 1 en dag 2) van The Guardian.
Links:
- Schedule 7
- Tails
- Tor
- John Pilger
- Faraday cage
- Julian Assange speech
- Samenvatting Seymour Hersh
- Anything to say
- Guardian live blog dag 1
- Guardian liveblog dag 2
- GPG4WIN
- GPG4 USB
- Handleiding GPG
