Titel: Omgaan met slachtoffers
Datum: 7 november 2014
Tijd: 14:00-16:00 uur
Spreker: Juliana Ruhfus
Moderator: Nico Haasbroek
Aantal aanwezigen: 16
Verslag: Laurie Bailliu
Hoe interview je iemand met een trauma? Juliana Ruhfus van televisienetwerk Al Jazeera deelde haar ervaring als programmamaker uit conflictgebieden.
Al Jazeera groeide uit van een Arabische nieuws-en actualiteitenzender tot een netwerk van meerdere zenders, internet en tv-kanalen in meerdere talen en geografische regio’s.
Ruhfus is ook actief bij het Dart Center for Journalism and Trauma, een denktank voor oorlogsverslaggevers. Het Dart Center interviewt mensen die een traumatische gebeurtenis hebben doorgemaakt en slachtoffer zijn. Verder helpen ze ook journalisten om zich bewust te worden van trauma’s.
‘Wie zich bewust is van wat trauma betekent, is een betere verslaggever,’ aldus Juliana Ruhfus.
Ruhfus vertelt dat mensen die slachtoffer zijn geweest van misdaad, conflicten en seksueel misbruik horen tot de doelgroep die een trauma kan hebben. Een nachtmerrie of flash back kan een herinnering aanwakkeren. Mensen met een trauma hebben regelmatig een schuldgevoel en een schaamtegevoel. Wantrouwen hoort er ook bij, aldus Ruhfus.
‘Ik probeer altijd eerlijk te zijn over wat ik wil doen. Ik laat de mensen weten wat het verhaal is en hoe ik het zal brengen. Ik vraag ook altijd of ze al dan niet anoniem willen blijven.’
Volgens haar is het ook belangrijk om ze vanaf het begin te vertellen dat hun verhaal het eindproduct misschien niet zal halen, maar dat het niet wil zeggen dat hun verhaal slecht is. Het duurt drie tot vier maanden voordat slachtoffers een trauma verwerken – maar dat is niet bij iedereen zo.
‘Iemand opnieuw traumatiseren door het interview, is wetenschappelijk niet mogelijk,’ vertelt Ruhfus.
Wanneer je een slachtoffer interviewt, is het nodig om je vraagstelling bij te sturen.
‘Je moet voorzichtig zijn met de waarom-vraag’, legt Ruhfus uit. Deze vraag kan de indruk wekken bij het slachtoffer dat je hen niet gelooft.
‘Leg uit waarom je een moeilijke of kritische vraag moet stellen. Vraag hoe de moeder of vader op de situatie reageerde om een vraag op een andere manier te stellen.’
Trauma tasten vaak het geheugen van slachtoffers aan: er kunnen hiaten in het geheugen optreden.
Ruhfus geeft het voorbeeld van Gloria, een vrouw uit Afrika, die ze voor Al Jazeera interviewde. De vrouw werd slachtoffer van georganiseerde misdaad, prostitutie en mensenhandel.
‘Gloria kon haar volledige verhaal vertellen, maar de smokkelreis van Afrika naar Italië niet. De boot waarmee ze werd overgebracht kapseisde. Dat was haar trauma, dat kon ze me niet vertellen.’
Geef de geïnterviewde een bepaalde controle over het verhaal, is een andere tip.
‘Laat het slachtoffer zelf het tijdstip en de plaats bepalen. Sta ook toe dat een adviseur, een advocaat of een vriend het interview bijwoont.’
Als je schrijvend journalist bent, kun je het slachtoffer de kans geven om het artikel voor publicatie te laten lezen.
‘Bij televisie gebeurt dat niet. Geen enkele redacteur van mij zou dat toelaten.’
Een reportage in een conflictgebied is duur. Als het slachtoffer zich op het laatste moment zou bedenken, is dan financieel zwaar.
‘Doordat ik al veel reportages heb gemaakt, ken ik ook veel mensen. Ik kan niet met iedereen in contact blijven, maar ik kan mensen die elkaar kunnen helpen wel kennis laten maken.’
Ook journalisten kunnen traumatische ervaringen opdoen. Sommige journalisten zeggen dat het hen niets meer doet als ze reportages maken in conflictgebieden.
‘Ik geloof dat niet. Als het je niet meer raakt, ben je dan nog wel een goeie journalist?’
Wie professionele hulp wenst, bij zijn werk of voor zichzelf, kan terecht bij het Dart Center for Journalism and Trauma.
