Titel: Je wordt gevolgd: hoe houd je je bronnen geheim?
Datum: 8 november 2014
Tijd: 14:00-16:00 uur
Sprekers: Huub Jaspers en Otto Volgenant
Moderator: Charlotte Govaert
Aantal deelnemers: 15
Verslag: De Gryse Arne
Freelance journaliste Charlotte Govaert, advocaat mediarecht Otto Volgenant en Huub Jaspers confronteren ons met de doordachte keuzes die je moet maken als journalist om ten alle tijde je bron geheim te houden.
‘Denk na, wees creatief en blijf onvoorspelbaar.’ Dit zijn volgens Huub Jaspers, adjunct eindredacteur van Argos radio (VPRO), de drie vuistregels om de overheid op een veilige afstand van je bronnen te houden.
Jaspers concludeert dat er onder journalisten amper wordt gesproken over veilig werken, bronbescherming. Bronnen zijn namelijk soms veel te naïef als het gaat over hun veiligheid. En journalisten eveneens.
‘Wij als journalisten zijn namelijk klungels als we via e-mail corresponderen met onze bronnen. En toch doet bijna iedereen het zo.’
Charlotte Govaert treed op als de verteller in deze workshop. Ze stelt één case voor dat een samenraapsel is van verschillende waargebeurde situaties.
Telkens er beslist moet worden krijgt de groep de kans van mening te wisselen.
Wanneer er verschillende sporen zijn afgetast geven zowel Otto Volgenant als Huub Jaspers de beste keuze bij de voorgelegde situatie.
‘Een bron die werkt voor het ministerie van Defensie geeft je een cd-rom waar foto’s op staan die bewijzen dat zowel Nederlandse als buitenlandse militairen zich schuldig hebben gemaakt aan oorlogsmisdaden. Hoe bewaar je de cd-rom?’
Eén van de deelnemers stelt voor om een kopie te maken. Wat volgens Jaspers ook de beste reflex is.
‘De politie kan bij een sterk vermoeden je huis doorzoeken. Neem dus een kopie en bewaar het origineel op plaats buitenshuis bij iemand die je kan vertrouwen.’
De originele beelden kunnen namelijk de identiteit van je bron onthullen.
Na het volgende dilemma ontstaat een discussie.
‘Je kunt een bron nooit beloven dat hij hellemaal buiten beeld blijft,’ oppert iemand vanop de laatste rij.
‘De beelden of documenten kunnen namelijk naar hem te herleiden zijn. En er zijn vooral omstandigheden waar je als journalist gedwongen kan worden om mee te werken aan een onderzoek. Waardoor je de identiteit van een bron moet prijsgeven.’
Hoewel een bron juridisch gezien nooit volledig beschermd is, was het antwoord van Jaspers eenvoudig en veelzeggend.
‘Al gijzelen ze mij, zetten ze mij een maand in de gevangenis. Geen woord woord over mijn lippen.’
Het verhaal gaat verder. Je confronteert Defensie met de beelden en vraagt men om een reactie. Defensie stelt zelf een onderzoek in en belooft je op de hoogte te houden.
Je bron belt je de volgende dag in paniek op. Op Defensie vermoeden ze dat je bron de informatie heeft gelekt en hij moet de originele cd-rom kunnen voorleggen . Je wil niet dat je bron door de mand valt , dus spring je in de auto en je rijdt naar hem toe. Na enkele minuten in je wagen zie je een groene Volkswagen Golf die je achtervolgt.
Volgens Jaspers heeft afschudden heeft geen enkel nut. Je moet natuurlijk eerst zeker zijn dat ze je echt achtervolgen natuurlijk. Maar als er een grootschalige surveillance je in de gaten heeft dan kan je best terugkeren. De politie heeft namelijk verschillende afdelingen en dus ook verschillende wagens die je volgen.
Volgenant twijfelt zelf of een achtervolging nog nodig is. Er hangen, vooral in Nederland, tegenwoordig zoveel camera’s op de snelwegen dat ze je zo ook in de gaten kunnen houden.
De denkoefening gaat nog even door door. De meningen verschillen, maar over één kwestie is er wel consensus: de identiteit van je bron moet je beschermen.
Hoe je dat het best doet is eigenlijk heel eenvoudig: ‘Denk na, wees creatief en blijf onvoorspelbaar.’
En bij twijfel vertrouw je best op deze tips:
- Gebruik nooit e-mail.
- Spreek fysiek af met je bron.
- Als je telefonisch contact met je bron hebt, gebruik dan een afgesproken codetaal.
- Neem een kopie van de gelekte documenten en mits mogelijk vernietig je het origineel.
- Foto’s of bestanden bekijk je bij voorkeur op een offline computer.
- Licht steeds je hoofdredacteur in. Geheime informatie kan je als journalist juridisch in de problemen brengen. Wanneer je gearresteerd wordt kan je nieuwsorganisatie druk uitoefenen of juridische steun bieden.
- Bij een verhoor heb je altijd het recht om te zwijgen.
- Bij een huiszoeking vraag je altijd of de politie een huiszoekingsbevel heeft. De politie kan namelijk vragen of ze mogen binnenkomen om zo je toestemming te krijgen en zonder bevel je huis te doorzoeken.
- Gebruik je gezond verstand en heb een gezonde dosis paranoia
