Journalistieke samenwerking tussen verschillende media kent (vrijwel) altijd voetangels en klemmen. En maakt altijd discussie los. Vorige week nog, toen KRO-NCRV Brandpunt Reporter en De Volkskrant geconcerteerd de kernreactor in Petten doorlichtten. VPRO Argos nodigde de makers van beide media prompt uit voor een toelichting in het onderzoeksjournalistieke radio-programma.Want – naast de onmiddellijke impact – betrof het bij dit onderzoekverhaal een marriage of (in)convenience of een van beide kanten welbegrepen belang en dus ‘samen sterk’?
VVOJ-lid en documentairemaker voor VARA Zembla Jos van Dongen zat aan de radio, hoorde het gesprek en kwam op een gedachte: moeten we toe naar een ‘herenakkoord’ als het om gewobde stukken, scoops en samenwerking gaat? Hieronder zijn gedachten, en een oproep.
door Jos van Dongen
Voorpaginanieuws Volkskrant: “Reactor Petten sloot om veiligheidsrisico’s”. Een mooie scoop, voornamelijk gebaseerd op stukken verkregen via de WOB. Prachtig. Zelfs, zo staat in de Volkskrant, in samenwerking gemaakt met Brandpunt Reporter. Nog mooier.
Alleen het blijkt niet zo mooi te zijn. Het was geen WOB van de Volkskrant maar van Brandpunt Reporter. De KRO diende in februari 2014 een WOB-verzoek in en kreeg een half jaar later de stukken binnen. De Volkskrant las deze documenten op de site van het ministerie en begon met het verhaal. De krant belde nog wel met Brandpunt Reporter en vertelde dat ze de documenten wilde publiceren en samenwerken.
We weten allemaal dat de meeste ministeries sinds een aantal jaren de WOB stukken op internet publiceren. Openbaar gemaakt, maar betekent dat wij journalisten, daarvan ook gebruik moeten maken?
Stel je bent freelancer. Je bent bezig met een scoop, een nieuwsverhaal dat je mogelijk goed kunt verkopen. Maar voordat je kunt publiceren heb je meer info nodig. Je besluit om een WOB-verzoek in te dienen. Je raadpleegt specialisten en steekt er tijd in, voor de precieze formulering. Na een slepende beroepsprocedure krijg je eindelijk de WOB-stukken. Maar voordat je het nieuwsverhaal zelf kunt publiceren, staat het al in de krant. Een ‘collega’ journalist heeft op de webpagina van het ministerie de vrijgegeven stukken gelezen en schrijft en publiceert het verhaal. Einde scoop maar ook alle tijd en kosten zijn voor niets geweest. Ik zou me flink genaaid voelen. Het gevolg zou kunnen zijn dat journalisten (freelance of in vaste dienst) de WOB niet meer gaan gebruiken en dat zou een uitholling van onze maatschappelijke functie, het controleren van de macht, kunnen betekenen. Zonde, toch?
Ik pleit voor een journalistiek herenakkoord: VVOJ-leden doen dit niet. Publiceren geen verhalen als eigen scoops die gebaseerd zijn op WOB-stukken van collega’s. Dat is exclusief nieuws van de indiener, die het idee bedacht heeft en tijd en geld erin gestoken heeft. Je kunt natuurlijk wel altijd over de scoop van je collega berichten, maar dat is toch geen samenwerking.
Ik realiseer me dat niet altijd meteen duidelijk is wie de indiener van de WOB is. Maar met wat extra werk is dat te vinden. Desnoods schrijven we bij elk nieuw WOB-verzoek voortaan dat de indiener geen bezwaar heeft dat zijn naam met de stukken op internet komt te staan. En dan kun je in overleg alsnog publiceren over de scoop van je collega.
WOB ze!
Jos van Dongen, Vara/ Zembla
