Tijdens de jaarlijkse herdenking van de gevallenen voor het vrije woord tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft de VVOJ op 4 mei als een van zeven journalistieke organisaties een krans gelegd bij Internationaal Perscentrum Nieuwspoort in Den Haag. Scheidend Tweede Kamervoorzitter Gerdi Verbeet sprak in haar herdenkingsrede over de opdracht die de hedendaagse journalistiek heeft meegekregen van de illegale pers: ‘De pers moet de macht (regering) en de controleurs van de macht (parlement) een spiegel voorhouden, zeker in tijden van lafheid en angst.’
Tekst: Margo Smit
Verbeet beschreef de rol van de illegale pers in de oorlog als ‘moeilijk te overschatten. De kern van het werk was verspreiding van het vrije woord. Maar ook van de idealen voor na de oorlog. Het bangelijk Nederland van voor de oorlog moest niet terugkomen. De illegale pers wilde daar zelf mede verantwoordelijkheid voor nemen.’
Ze breidde de trias politica uit tot de quadrias politica: wetgevende, uitvoerende, rechterlijke én journalistieke macht. ‘Een onafhankelijke pers is het hart van de openbaarheid zonder welke democratie niet kan functioneren. Een ding is belangrijker dan macht, en dat is controle van de macht. Ons democratisch stelsel vraagt onderhoud. De media moeten trots zijn op hun rol in de democratie. Dat zijn we aan de strijders van de illegale pers verschuldigd.’
De herdenking van de gevallenen voor het vrije woord wordt ieder jaar gehouden sinds de oprichting van Nieuwspoort, nu vijftig jaar geleden. Met een onderbreking tussen 1970 en 1984, ‘toen men dacht dat het wel genoeg was met herdenken,’ herinnerde Verbeet de ongeveer 150 bezoekers. Maar dankzij de inspanningen van Poorter van het eerste uur Herman Bleich kwam de herdenking terug.
Verbeet citeerde Bleich aan het slot van haar rede. ‘Herdenken krijgt pas diepere betekenis als er ook kracht, hoop en moed uit geput kan worden.’
De VVOJ, vertegenwoordigd in het bestuur van Nieuwspoort, legde dit jaar voor het eerst een krans.
