Nieuws

Ambtsberichten bij NOS, RTL & NRC: concurrentie en samenwerking

Er zijn meerdere wegen die naar Rome leiden. Dat blijkt maar weer uit de routes die drie Nederlandse media hebben gevolgd om de Amerikaanse diplomatieke ambtsberichten te bemachtigen die betrekking hebben op Nederland. RTL Nieuws en NRC Handelsblad via het Noorse dagblad Aftenposten, de NOS via WikiLeaks zelf.


Ook in De Wereld Draait Door maandagavond: hoofdredacteuren Harm Taselaar (RTL Nieuws) en Hans Laroes (NOS) over het bemachtigen van de cables

Dossier RTL Nieuws

Dossier NOS

Dossier NRC Handelsblad

De publicatie afgelopen vrijdag door RTL en NRC van de eerste berichtgeving rond vier uur (bij het verschijnen van de avondkrant) zorgde voor de nodige opwinding. Ook op de Hilversumse burelen van de NOS, waar ze druk bezig waren met de voorbereidingen van hun eigen publicaties. Er werd gevloekt, schrijft hoofdredacteur Hans Laroes in een verantwoording op zijn weblog. Onder andere door hem.

Druk
WikiLeaks is sinds eind november bezig 250 duizend cables (berichten van Amerikaanse ambassades aan het ‘thuisfront’) gecontroleerd naar buiten te brengen via een aantal aangewezen dagbladen in verschillende landen. Daar hoort Aftenposten niet bij. Het Noorse dagblad kreeg alle ambtsberichten in handen dankzij een geheim gehouden bron en put al weken uit het materiaal voor eigen publicaties. Op een mailinglijst voor onderzoeksjournalistiek bestookten collega’s uit alle windstreken de redactie in Oslo al snel met verzoeken om voor hun media relevante cables.

Ook RTL Nieuws en NRC Handelsblad wendden zich tot Aftenposten, maar niet nadat ze het eerst bij WikiLeaks zelf hadden geprobeerd. In een reconstructie op hun eigen website vertellen RTL Nieuws-redacteur Eva Kropman en verslaggever Roel Geeraedts dat de gesprekken met WikiLeaks moeizaam verliepen. Dat lag mede aan de geheimzinnigheid waarmee de organisatie zichzelf omhult. Niet zonder reden, want WikiLeaks staat door alle onthullingen onder grote druk. ‘Zelfs binnen Wikileaks communiceren maar weinig mensen met hun echte naam’, zo schrijven de RTL-journalisten.

Uit het relaas van collega-concurrent Hans Laroes valt op te maken hoe dat gaat. Julian Assange, de drijvende kracht achterhet klokkenluidersplatform, ‘heeft een Engelse vrouwennaam in de communicatie over de mobiele telefoon’, aldus Laroes. In december legde de NOS de eerste contacten met WikiLeaks, en al snel blijkt dan dat er meer gegadigden zijn, waaronder RTL en NRC. Het geduld wordt op de proef gesteld. Vorige week woensdag, twee dagen voordat RTL en NRC hun eerste cables publiceerden, is dan het zover voor de NOS: de redactie krijgt toegang toegezegd tot alle cables die over Nederland gaan. In Engeland haalt Laroes een usb-stick op. De benodigde code om de versleutelde bestanden te openen, volgt twee dagen later, afgelopen vrijdag.

In de tweede week van januari vliegt een gecombineerde delegatie van RTL en NRC naar de Noorse hoofdstad. De adjuncts Pieter Klein en Joost Oranje overleggen met de leiding van Aftenposten, terwijl vier redacteuren zich op de burelen over de documenten buigen. 3021 ‘Nederlandse’ cables omvat de oogst, het equivalent van tiendduizend a-viertjes. Aftenposten werkt ook samen met dagbladen in Zweden en Denemarken. Mede vanwege praktische motieven: het zijn simpelweg te veel documenten voor één krant om te behappen.

Zo doet zich eind vorige week een bijzondere situatie voor: drie Nederlandse redacties werken koortsachtig maar in alle stilte aan publicaties op basis van duizenden ambassadeberichten, opgehaald in Noorwegen en Engeland, terwijl enerzijds RTL en NRC en anderzijds de NOS dat niet van elkaar weten.

Scoops
Als RTL en NRC vrijdagmiddag als eerste over de cables publiceren, is dat een domper voor de NOS, aldus Laroes in zijn verantwoording. ‘Maar zo gaat dat, ieder zijn eigen route, en dit project gaat om transparantie en openbaarmaking, niet om scoops, hoe graag we ze ook hebben. Maar: we hebben onze eigen verhalen en gaan onze eigen gang, alleen een paar dagen eerder dan de bedoeling was.’

In het commentaar van die vrijdag schrijft NRC Handelsblad dat Aftenposten volledige vrijheid heeft geboden bij het doorzoeken van de database, ‘anders dan WikiLeaks’. Beperkingen met betrekking tot de timing van publicaties zijn er ook niet opgelegd. De Noorse krant heeft ‘een louter journalistieke agenda’, aldus NRC.

Laroes verbaasde zich over het NRC-commentaar, schrijft hij, en stelt dat er redelijke afspraken met WikiLeaks zijn gemaakt. Die gaan over zorgvuldigheid, maar ook over de gelijktijdige publicatie van cables op de sites van de NOS en WikiLeaks. De overeenkomst zelf is niet openbaar gemaakt.

De timing van WikiLeaks om relevante cables met de NOS te delen, berust niet op toeval. In een interview op de NOS-site verklaart Assange zijn beweegredenen. Nederland moet een geïnformeerde keuze kunnen maken over de deelname aan een mogelijke nieuwe missie in Afghanistan. ‘Nederlandse journalisten kwamen bij ons en zeiden: De 18de gaat er in het parlement over gestemd worden en als er materiaal is dat daar mee te maken heeft en interessant is voor de mensen, dan moet dat daarvóór bekend worden.’

Tekst: Arno Kersten, VVOJ Webredactie

Gerelateerde artikelen

Op 9 december 2023 publiceren VPRO en HUMAN op de website van Argos een door de hoofdredacteuren Marc Josten en Willem van Zeeland ondertekend statement. Daarin maken ze bekend met onmiddellijke ingang een compleet Argos-dossier, bestaande uit een reeks van radio-uitzendingen, artikelen en video’s over seksueel misbruik, offline te halen. Het betreft uitzendingen die zijn gemaakt door twee gerenommeerde onderzoeksjournalisten, Huub Jaspers en Sanne Terlingen, beiden al vele jaren actief lid van de VVOJ.

Sluit je aan bij de vereniging van onderzoeksjournalisten

En vergroot je kennis én netwerk