VVOJ2010 verslag: Burgemeester in de fout

Titel werkgroep: Burgemeester in de fout
Tijd: Zaterdag 20 november 2010, 14:00 uur
Met: Onderzoekscoördinator Johan Vercammen (Het Nieuwsblad) Hoofdredacteur Huub Paulissen en onderzoeksjournalist Hans Goossen (De Limburger/Limburgs Dagblad).
Moderator: Michel Robles (freelance)
Download de bijbehorende presentatie van Johan Vercammen, de presentaties van het Limburgs Dagblad, en lees ook het verslag van Stijn Mestdagh.
Tekst: Michel Robles
Johan Vercammen vertelt hoe Het Nieuwsblad drie jaar na de gemeenteraadsverkiezingen van 2006 peilde hoe de Vlaamse bevolking dacht over haar burgervaders.
‘Wij hebben 16 regio-edities in 307 gemeenten. We werken met locale correspondenten, de één professioneel journalist, de ander de spreekwoordelijke dorpsonderwijzer. We wilden de stiefmoederlijk behandelde regionale berichtgeving naar een nationaal niveau tillen. In vervolg op ons ‘buurtonderzoek’ in 2006 wilden we halverwege de zittingsperiode nog breder kijken wat men inmiddels van zijn gemeentebestuurders vond.’
‘Samen met bureau InVox is een vragenlijst opgesteld op 15 thema’s, die aardig het locale beleidspectrum bestreek. Via de e-mail is de lijst opgestuurd aan 1 miljoen adressen in de bestanden van ons eigen mediabedrijf en van InVox.’
‘Na filtrering bleven 140.000 bruikbare antwoorden over. Dat leverde per gemeente een tabel op met vijftien themascores. Maar je moet zulk cijfermateriaal ook journalistiek invullen en aantrekkelijk maken. Respondenten konden daarom tevens een persoonlijke score (vijfpuntschaal) geven aan hun burgemeester en een karakterisering: bemiddelaar, burgervader of netwerker?’
‘Hoe presenteer je zo veel resultaten op een overzichtelijke manier? In 2006 had ons onderzoek tot een lange, wat vermoeiende, serie geleid. Ditmaal bundelden we liever alles in één bijlage. De drie formats (voor grote, middelgrote en kleinere gemeenten) werden per gemeente ‘ingevuld’ door onze correspondenten.’
‘Die mensen bij elkaar roepen om ze te instrueren, is natuurlijk ondoenlijk. Daarom werden ze vooraf (ook per e-mail) van een precieze handleiding voorzien.’
‘Een peiling via e-mail beperkt de representativiteit. Echter, nog nooit eerder was zo uitgebreid in kaart gebracht wat men over het eigen gemeentebestuur dacht. Vrijwel alle burgemeester werkten goed mee. Soms is ons achteraf zelfs om ruwe gegevens gevraagd, omdat een gemeente het beleid ermee wilde bijstellen.’
Huub Paulissen van De Limburger/Limburgs Dagblad vertelt hoe zijn fusiekrant de kritische toon hervond en wat dat oplevert. Aanvankelijk sloot de Limburgse elite juist extra de rijen na de geruchtmakende publicatie De Vriendenrepubliek (1996) van Henk Langenberg en Joep Dohmen.
‘Locale journalisten werden kwetsbaar, onder druk gezet en begonnen zich te verzetten tegen stukken met een te hoge ‘zuurgraad’. Terugkerend argument was: de lezer wil dit niet. Maar de lezers zelf is dat nooit gevraagd. Men wil gewoon niet buiten de eigen kring kijken.’
Fusieperikelen deden de rest. Toch wilde de redactie doorzetten. Nadat de rust was weergekeerd, zijn drie mensen aangesteld voor breed onderzoeksjournalistiek – ‘op afstand’, maar wel met gebruikmaking, van de locale collega’s.
‘Van het Kadaster en de Kamer van Koophandel wordt alles gedownload. Een huisjurist fungeert vooraf als advocaat van de duivel, die ons de risico’s voorhoudt. Publiceren wij toch (vrijwel altijd!), dan zorgt hij voor de verdediging.’
‘Enerzijds willen we gezag uitstralen: niet aarzelen om het old boys network af te schminken, anderzijds (bedrijfsstrategisch) willen we onszelf onderscheiden met OJ, juist nu kranten onder druk staan.’
‘Natuurlijk roep je tegenspel op. Vertragingstactieken rond WOB. Andere media die gebruikt worden om je in diskrediet te brengen. Hoge rekeningen voor ‘ambtelijke uren’.
Anderzijds lopen abonnees minder hard weg (eerst zes procent en nu twee procent per jaar) en levert het gevoel dat wij ‘niet alleen de kleintjes aanpakken’ veel sympathie en tips op.’
Hans Goossen schetst het onderzoek naar burgemeester Gert Leers’ handelwijze rond diens villabouwplannen in Biala (Bulgarije).
‘Wanneer je tips krijgt ‘uit het Bulgaarse‘ en ziet dat er wel erg warme banden zijn met een onooglijk stadje als Biala, ga je nadenken. Zeker omdat Leers anderen hard de maat nam op integriteitsgebied.’
Aanvankelijk bleef Leers wel met de krant in gesprek.
‘Totdat de gemeenteraad boos werd dat ze zaken eerst uit de krant moesten vernemen. En zelfs daarna hoorde nog zaken vanuit zijn kring.’
Het effect van het onderzoek was opmerkelijk. Leers moest weg van de gemeenteraad. Maar velen, ook onder de bevolking, vonden dat ‘jammer’, hoewel vaak toch ‘terecht’. Inmiddels is Leers minister. Ook diverse anderen die na onderzoek van de krant moesten opstappen, kwamen ‘zeker zo goed, of beter’ terecht. De Vriendenrepubliek is gewiekster geworden en gaaf intact…