“Dit is gelegaliseerde censuur”, zegt Marcel Metze, auteur van een boek dat Rijkswaterstaat in de la houdt. De dienst, opdrachtgever en houder van het auteursrecht, publiceert volgende maand een bewerkte versie van Metzes manuscript. Metze: “Rijkswaterstaat maakt het alleen maar erger voor zichzelf.”
Tekst: Arno Kersten, 15 december 2009
In kort geding oordeelde de rechter vorige week dat de onderzoeksjournalist zijn verslag van een reorganisatie tussen 2003 en 2008 bij Rijkswaterstaat niet in eigen beheer mag uitgeven. Alle ogen zijn nu gericht op ‘het boek-dat-niet-mocht-verschijnen’. Was zijn boek volgens planning verschenen bij uitgeverij Balans, dan had het volgens Metze ongetwijfeld met minder belangstelling moeten stellen.
“Het wordt nu groter dan het is. Er staan zeker zaken in die politiek gevoelig liggen en het boek beschrijft welke fouten er zijn gemaakt. Maar echte schandalen staan er niet in, het heeft niet de zwaarte van een bouwfraude, om eens wat te noemen. Rijkswaterstaat maakt het alleen maar erger, omdat het ongecensureerde manuscript vroeg of laat toch wel naar buiten komt. En dan kan iedereen zien wat de leiding liever niet gepubliceerd wilde zien.”
Boete
Wat hij precies heeft opgeschreven, mag Metze zelf niet zeggen. Doet hij dat wel, dan hangt hem een boete van tienduizend euro per overtreding boven het hoofd. Maar van verschillende kanten wordt er gejaagd op de onverkorte tekst. Een collega-onderzoeksjournalist bij Trouw probeert het met een beroep op de wet openbaarheid van bestuur, een procedure die (met de verlengde belistermijnen) lang kan duren.
Ook op het Haagse binnenhof houdt de kwestie de gemoederen bezig. In de Tweede Kamer is inmiddels inzage in de onverkorte tekst gevraagd. Het project is immers gefinancierd met overheidsgeld: zo’n tweeënhalve ton voor een periode van twee jaar, waarmee Metze onder meer een freelance-redactie financierde (zelf ontving hij naar eigen zeggen 60.000 euro per jaar).
Boezem
Metze had zich veel ellende kunnen besparen als hij zijn auteursrecht in 2007 niet had ‘weggecontracteerd’, zo suggereerde de rechter vorige week. Volgens het contract dat hij destijds tekende komt het auteursrecht toe aan Rijkswaterstaat, de opdrachtgever van het onderzoek. Metze zou alleen zelf mogen publiceren als Rijkswaterstaat het boek op de plank zou laten liggen.
Metze steekt de hand in eigen boezem. “Misschien ben ik achteraf naïef geweest en had ik de zaken beter moeten vastleggen voor het geval het juridisch op de spits zou worden gedreven. Maar ik geloofde dat de leiding van Rijkswaterstaat werkelijk een genadeloos openhartig boek wilde, zoals in het begin van beide kanten is aangegeven. Het gaat niet alleen om de letter, maar ook om de geest van de overeenkomst. ”
Rijkswaterstaat gaf eind vorig jaar aan zich niet in de tekst te ‘herkennen’ en wilde het boek opbergen in plaats van publiceren. En dus claimde Metze zijn recht het manuscript zelf te mogen uitgeven en zette na een onderhandelingsperiode druk met een gang naar de rechter. Tot hij een telefoontje kreeg van uitgeverij Balans: Rijkswaterstaat zou toch zelf gaan publiceren. Die bewerkte versie verschijnt in januari bij SDU.
Onwelgevallig
Een opmerkelijke koerswijziging, aldus de rechter in een terzijde: het heeft er naar ‘voorlopige indruk de schijn van dat RWS poogt een haar deels onwelgevallig boek’ aan het publiek te onthouden. Maar volgens het vonnis is er formeel geen sprake van misbruik van auteursrecht.
Metze: “Daar ben ik het niet mee eens. Achter mijn rug om is Rijkswaterstaat aan de slag gegaan met de tekst om het publiek een gecensureerd verhaal voor te kunnen spiegelen. En dat bij een overheidsdienst. Dat vind ik werkelijk schandalig.”
De journalist doet een oproep, onder andere aan de NVJ en de VVOJ: “Organiseer eens een goed debat over opdrachtonderzoek. En kijk of we met elkaar een modelovereenkomst kunnen opstellen waarmee freelancers steviger staan tegenover grote organisaties. Deze casus biedt prachtig materiaal daarvoor. Het belang voor de beroepsgroep overstijgt deze kwestie.”
Metze heeft nog niet besloten of hij in hoger beroep gaat.
Meer lezen?
Rijkswaterstaat huurt kwart personeel extern in
Argos: Metze vs Rijkswaterstaat
Blog van Cees Banning (NRC Handelsblad) en reacties
