De journalistiek heeft een bedrijfsmodel nodig. Tegelijkertijd moeten we ons realiseren dat journalistiek onderzoek niet altijd om een grote investering vraagt, vertelt Mark Hunter aan VVOJ-webredacteur Rachel Levy. Tijdens de VVOJ conferentie in Utrecht op 27 en 28 november wil de Amerikaanse vakman duidelijk maken hoe je je onderzoeksresultaten kunt verbeteren terwijl je feitelijk minder tijd en geld investeert.
Tekst: Rachel Levy
Hunter is een Amerikaanse onderzoeksjournalist die al meer dan 22 jaar in Frankrijk woont. Hij is een van de meest toonaangevende CAR-trainers in de wereld, met onder meer Reuters en France 3 Télévision als grote ‘klanten’.
Met zijn journalistieke werk, zijn boeken en zijn cursussen heeft Hunter prijzen gewonnen van de Investigative Reporters and Editors (IRE) over de Society of Professional Journalists tot National Headliners, Clarion en H.L. Mencken Free Press Awards.
Het verhaal dat hij in Utrecht gaat vertellen, sluit nauw aan bij zijn in juli 2009 gepubliceerde handleiding Story-Based Inquiry, in het Engels en Frans vanaf zijn website te downloaden. Fundamenteel in zijn methode is dat het verhaal zelf het uitgangspunt van het onderzoek vormt.
“Als je een verhaal gaat onderzoeken begin je met een hypothese. Die verifieer je met behulp van openbaar toegankelijke schriftelijke bronnen, zoals rapporten en literatuur. In het tweede stadium benader je personen.”
Door al tijdens die eerste fase bronnenmateriaal systematisch te organiseren en de daaropvolgende gesprekken met personen er nauw op aan te sluiten, krijg je in Hunters woorden een “integraal onderzoeksproces”, dat zeer efficiënt en overzichtelijk verloopt.
“Het goed organiseren van je onderzoek lijkt op het eerste gezicht meer tijd te kosten. Maar uiteindelijk scheelt het je juist tijd. Die overzichtelijke organisatie van je bronnen voorkomt bovendien dat je informatie over het hoofd ziet of zelfs kwijt raakt bij het werken van je verhaal.”
De methode die Hunter ontwikkelde, garandeert volgens hem dat er een duidelijk omlijnd product op tafel komt. En dat, meent Hunter, is hard nodig in de journalistiek.
“Veel journalisten beschouwen hun werk niet als een product of dienst, maar als informatie. Goed nadenken over je doelgroep en je product binnen de gestelde termijn leveren, is er dan vaak niet meer bij.”
Hunter zegt dat journalisten terug moeten naar het idee dat ze een product leveren, “ongeacht of dit in de gedrukte pers, televisie, radio of op internet” wordt geleverd.
Daarbij, zegt Hunter, moet de journalist zichzelf beschouwen als duurzaam maatschappelijk ondernemer en de journalistiek als maatschappelijke onderneming.
Dat levert meteen winst op. Want als de journalistiek een onderneming is, moet er een zakelijk model komen. En wie een ondernemer is, heeft ook een duidelijk omlijnd doel.
Het doel van de journalist is, wat Hunter betreft, overduidelijk.
“Een journalist wil met zijn product of dienst iets bewerkstelligen in de maatschappij. Hij wil de wereld veranderen.”
Heeft de journalist niet een duidelijk omlijnd doel en ontbreekt een zakelijk model voor de onderneming die journalistiek heet, dan zal dat bedrijf in verval raken – getuige de huidige mediacrisis, aldus Hunter.
Het kopiëren van de methode die ‘gewone’ bedrijven toepassen als ze in economisch barre tijden komen – personeelsbezuinigingen – heeft die mediacrisis vooral verergerd, meent de Amerikaan.
“Als je onder een bepaald minimum aan mankracht komt, richt je je eigen product te gronde. De kracht van een medium is dat je je klanten een dienst levert die origineel is, dus niet elders te verkrijgen. Wie blijft bezuinigen op mankracht, kan die dienst uiteindelijk niet meer leveren. Feitelijk heb je de kwaliteit van je eigen product verkwanseld.”
Op die manier hebben media hebben zich uitermate kwetsbaar gemaakt voor de concurrentie, aldus Hunter. Minder journalisten bij de traditionele ‘onafhankelijke’ media produceren veel meer informatie dan voorheen. Informatie die zich weinig onderscheidt van die van de concurrentie.
Mede daarom is de positie van zogeheten ‘onafhankelijke media’ zwaar onder druk komen te staan. Zo kwam er ruimte voor een nieuw type media die in rap tempo de boventoon in het publieke debat lijkt te gaan voeren, meent Hunter: de belangenorganisaties.
“Non-gouvernementele organisaties als Greenpeace and Amnesty International zijn belangrijke nieuwsbronnen. Ze zijn tegenwoordig beter geïnformeerd dan de meeste ‘onafhankelijke media’ en de consument beschouwt hun werk als betrouwbaar.”
Deze trend brengt, interessant genoeg, ook een nieuwsversnippering met zich mee, zegt Hunter, die maatschappelijk gezien positief is.
“Eigenlijk gaan we terug van het moderne idee van één nieuwsconsument naar de meer negentiende-eeuwse gedachte van een pluriform publiek, bestaande uit zeer verschillende nieuwsconsumenten. In zo’n landschap cateren vele media, waaronder belangengroepen, feitelijk ieder voor een eigen nieuwsconsument.”
