VVOJ Conferentie Onderzoeksjournalistiek 2006
workshop: Hoor en wederhoor
sprekers: Paul Huybrechts (freelance), Joep Dohmen (NRC Handelsblad)
moderator: Bart Nijpels (KRO Reporter)
verslag: Jan Haasbroek (ex-VPRO, -HOS, -AT5, etc.)
Huybrechts deed onderzoek naar 25 jaar onbehoorlijk bestuur bij de Belgische spoorwegen, waarvan hij verslag deed in zijn boek: SOS NMBS. In het spoor van Karel Vinck.
Volgens hem zijn er twee motieven om goed om te gaan met wederhoor: fairness en opportunisme. Fairness heeft voor Huybrechts te maken met vier dingen: zelfkennis, het gegeven dat je nooit alles kunt weten, empathie met de mensen die je te kijk zet en het feit dat je optreedt in een cinema. Bij het opportunisme speelt een rol dat je verhaal er beter van kan worden, dat je risico’s beheersbaar houdt (de sterke tegenpartij kan duurdere advocaten inzetten) en dat je beter kunt anticiperen op reacties op je onthullingen, zodat collega’s niet overdreven gaan profiteren van jouw inspanningen.
Ook Joep Dohmen vindt dat je stuk beter wordt van het toepassen van wederhoor. Nieuws krijgt betekenis door tegenspraak en wederhoor voorkomt fouten, eenzijdigheid en juridisch gedoe, vooral bij ernstige kritiek. Wederhoor stelt de lezer ook beter in staat tot een eigen oordeel. Je kunt er ook anonieme informatie mee witwassen. Van wederhoor moet je volgens Dohmen veel werk maken. Hij neemt zijn telefoongesprekken op de band op en vertelt dat zijn gesprekspartners niet. (Huybrechts doet dat wel, omdat hij het zelf ook prettig zou vinden als hij zou weten dat hij getaped werd.) Door gesprekken op te nemen kan Dohmen zich beter concentreren op wat er gezegd wordt. Voor hem is het belangrijk om goed na te denken over de volgorde waarin je je wederhoor toepast. Je moet bij de bronnen beginnen en pas daarna naar de tegenpartij gaan. Dohmen laat zijn stukken door de betrokkenen lezen als het om een complexe materie gaat. Bij zware en persoonlijke beschuldigingen mag je niet publiceren voor je die beschuldigingen hebt geverifieerd. Autorisatie is niet altijd noodzakelijk of wenselijk. Het gaat om het voorleggen van feiten uit het concept van het verhaal. Wel raadt Dohmen aan om bij het vragen van een reactie altijd een deadline mee te geven. Hij gebruikt de onpersoonlijke mail alleen nadat hij al met mensen gesproken heeft, om zaken beter gedocumenteerd te krijgen.
In de discussie beklaagt men zich over partijen die een verhaal proberen te torpederen door te weigeren commentaar te leveren. Dohmen reageert hierop door te zeggen dat de journalist zich steeds een oordeel moet vormen of hij wel of niet tot publicatie overgaat. Hij kan zich niet verschuilen achter een partij die tegenwerkt.
Er wordt ook nog gesproken over het – in België bestaande – ‘recht op antwoord’. Volgens Huybrechts wordt daarvan – o.a. door toepassing van wederhoor – steeds minder gebruik gemaakt. Iemand uit het publiek zegt dat het ‘recht op antwoord’ vaak de vorm krijgt van een lezersbrief.
To slot heb ik, als notulist, de sprekers gevraagd nog één keer in een korte zin te formuleren wat zij onder ‘ hoor en wederhoor’ verstaan:
Paul Huybrechts: Wederhoor is rek inbouwen in je journalistiek om alle in het geding zijnde partijen een faire kans te geven.
Joep Dohmen: Hoor en wederhoor is het verifiëren bij alle betrokken partijen en personen van de gegevens van informanten.
