AFTELLEN NAAR BRUSSEL 2008
Aldhous is het juweeltje van de onderzoeksjournalistiek, vindt de Vlaamse wetenschapsjournalist Kim De Rijck. Op de conferentie in Brussel is ze moderator van een gesprek met haar Amerikaanse collega. ‘Ik ga hem zeker vragen hoe hij op het idee kwam om zich juist in dat specifieke stamcelonderzoek te werpen,’ zegt De Rijck.
22 Dagen tot de European Investigative Journalism Conference in Brussel op 21 en 22 november. Met een serie interviews blikt deze website vooruit op de workshops en trainingen. Aflevering 4: het juweeltje van de onderzoeksjournalistiek: Peter Aldhous en de affaire Catherine Verfaillie.
Tekst: Rachel Levy, 30 oktober 2008
‘De kracht van de Amerikaanse onderzoeksjournalist Peter Aldhous is dat hij aanvoelde dat er iets niet klopte in de publicaties van Catherine Verfaillie over stamcellen,’ vertelt Kim De Rijck, wetenschapsjournalist van de Belgische krant De Standaard.
Tijdens de komende conferentie leidt de biotechnologe het gesprek met Aldhous, redacteur van New Scientist.
Zelf schrijft De Rijck veel over haar eigen vakgebied – biotechnologie, geneeskunde en milieu.
‘Wetenschappers zijn over het algemeen zeer kritisch over elkaars werk,’ vertelt ze.
‘Maar niemand had gezien dat er zaken niet klopten in de publicaties van Verfaillie. Aldhous heeft als eerste aangetoond dat er zaken niet klopten in dat onderzoek.
Zijn artikelenreeks in New Scientist heeft daarna aanleiding gegeven tot diepgaand onderzoek naar de correctheid van de publicaties van Verfaillie.
Inmiddels is duidelijk dat er deels sprake was van gegevensvervalsing. Niet rechtstreeks door Verfaillie, maar door een van haar medewerksters.’
Aldhous deed wat een wetenschapsjournalist eigenlijk altijd zou moeten doen, maar wat in de praktijk te weinig gebeurt, zegt De Rijck: kritisch staan tegenover wat wetenschappers publiceren.
Dat het niet of te weinig gebeurt, heeft echter een begrijpelijke reden.
‘Krantendeadlines zijn kort en het tempo ligt hoog. Echt onderzoek doen kan bijna niet.’
‘Wij berichten over wetenschappelijke vondsten en verifiëren feiten. Of het onderzoek is? Dat hangt mede af van je definitie van ‘onderzoek’. Voor de grote onderzoeksprojecten die mensen vaak op de VVOJ-conferentie presenteren, is nagenoeg geen ruimte. Een krant eist dat je meerdere artikelen per dag produceert.’
Echt journalistiek onderzoek wordt denk ik veelal door freelancers gedaan, zegt De Rijck want ‘zij werken makkelijker met beurzen en kunnen hun eigen tijd zelf indelen.
Maar de belangrijkste regel voor diepgaand onderzoek blijft toch: je eigen vrije tijd opofferen aan het onderzoek, tot in de late avonduren.’
‘Ik denk wel dat kranten kansen laten liggen door weinig ruimte te geven voor onderzoek,’ voegt De Rijck eraan toe. ‘Het is een vorm van journalistiek die te weinig bedreven wordt.’
Tijdsdruk is echter niet de enige reden dat wetenschapsjournalisten te weinig tot zelfstandig onderzoek komen.
‘Er wordt vaak snel van uitgegaan dat een wetenschappelijke publicatie wel betrouwbaar is omdat er een strenge academische peer review aan vooraf is gegaan – andere wetenschappelijke experts hebben het onderzoek nader bekeken.
Dat is natuurlijk zo, en dat geeft ook een vrij goede garantie dat een onderzoeksrapport betrouwbare informatie verstrekt. Maar je moet toch met een kritisch oog naar onderzoek blijven kijken, en dat gebeurt te weinig.’
De Rijck is nieuwsgierig om binnenkort met Aldhous te spreken.
‘Ik wil heel graag weten of hij alles op eigen houtje heeft ontdekt of dat hij tips had gekregen anderen.
Ik zou willen weten waarom hij zich destijds op dit stamcelonderzoek heeft gestort. Had hij van te voren het gevoel dat er iets niet klopte? Of was het toeval?’
Ook over de praktische kant van zijn werk wil ze graag meer weten.
‘Hij is vaste redacteur van New Scientist. Ik ben benieuwd hoe hij zijn werkgever ervan heeft kunnen overtuigen om te investeren in dit langdurige onderzoek. Daarnaast zou ik wel algemene tips willen horen voor dergelijk diepgaand journalistiek onderzoek over wetenschap.’
Als De Rijck zelf zes maanden zou krijgen van haar werkgever om exclusief aan onderzoek te besteden, zou ze zich graag richten op de belangen die bepaald biotechnologisch onderzoek dient.
‘Veel biotechnologisch onderzoek wordt gebruikt voor militaire doeleinden. Ik zou willen weten welke financiële netwerken daarachter zitten, wie dat stuurt. Er gebeurt veel risicovol en controversieel onderzoek – daar zou ik meer over willen weten.’
