Nieuws

Onderzoeksjournalistiek: Luxe of noodzaak?

Een onderzoeksjournalist heeft een diepe wil om te weten, een jachthondinstinct. Hij of zij moet koppig, geduldig en vasthoudend zijn.

VVOJ Conferentie 2002

Workshop: Onderzoeksjournalistiek: Luxe of noodzaak?
Sprekers: Ton F. van Dijk, Frits Bloemendaal en Siem Eikelenboom
Datum: Vrijdag 8 november 2002, 14.00 uur
Verslag: Kristof Lauwers

Een onderzoeksjournalist heeft een diepe wil om te weten, een jachthondinstinct. Hij of zij moet koppig, geduldig en vasthoudend zijn. Nauwkeurig en systematisch werken en een analytisch vermogen hebben. Je drijfveer en je houding als onderzoeksjournalist is veel belangrijker dan de tijd en de infrastructuur die je ter beschikking krijgt.

Dat dient het uitgangspunt te zijn van de ware onderzoeksjournalist, zo werd in deze workshop duidelijk. Maar de werkgevers moeten in het project geloven. Nog te vaak ontbreekt bij de redacties de wil om aan ‘echte’ onderzoeksjournalistiek te doen. Dat onderzoeksjournalistiek nodig en noodzakelijk is, dringt nog te weinig door. Het is de journalist zelf die met een interessant onderwerp de aanzet moet geven en de ruimte moet creëren om aan onderzoeksjournalistiek te doen.

In Nederland en Vlaanderen kennen we een politieke consensuspolitiek. Daarom is het niet altijd eenvoudig om politiek gevoelige onderwerpen te onderzoeken. In de Verenigde Staten en in Groot-Brittannië is het gemakkelijker om aan onderzoeksjournalistiek te doen.

Er is nog te weinig interne samenwerking op redacties. De kennis over bepaalde dossiers blijft bij één bepaalde persoon. Er is nauwelijks continuïteit. Een onderzoek naar een bepaald onderwerp zou vlotter kunnen verlopen als enkele mensen van verschillende deelredacties de kans kregen om samen aan een onderzoeksproject te werken. Zo kan een deskredacteur met veel dossierkennis bijvoorbeeld een perfecte tandem vormen met een journalist ‘op het veld’.

Zijn er voldoende bekwame journalisten om aan onderzoeksjournalistiek te doen? Zijn het de beste journalisten die aan onderzoeksjournalistiek moeten doen? Onderzoeksjournalistiek moet een positieve bijdrage leveren aan de maatschappij. En aan de kwaliteit van het medium. Als onderzoeksjournalist moet je voortdurend opboksen tegen voorlichters en woordvoerders die maar al te graag hun nieuws ‘verkopen’. Een onderzoeksjournalist moet stevig in zijn of haar schoenen staan. Een onderzoeksjournalist heeft macht wanneer hij of zij onthullingen doet. Je pakt daarbij meestal personen, bedrijven en/of instellingen hard aan. Dan moet je er ook voor zorgen dat je onderzoekswerk geloofwaardig is.

Een onderzoeksjournalist moet gezag en maturiteit uitstralen. Er is overtuigingskracht nodig om de geïnterviewde net dat te laten vertellen wat je wil weten. Ervaring is dus belangrijk. Zijn onderzoeksjournalisten dan oudere journalisten die hun sporen al verdiend hebben? Voor onderzoeksjournalistiek is een grondige dossierkennis nodig. Een onderzoeksjournalist moet kunnen graven en spitten, zich vastbijten in een dossier. Het is het onderwerp en het verhaal dat de tijd en de ruimte voor onderzoeksjournalistiek moet legitimeren. Als onderzoeksjournalist ga je dus nooit over één nacht ijs.

Gerelateerde artikelen

Op 9 december 2023 publiceren VPRO en HUMAN op de website van Argos een door de hoofdredacteuren Marc Josten en Willem van Zeeland ondertekend statement. Daarin maken ze bekend met onmiddellijke ingang een compleet Argos-dossier, bestaande uit een reeks van radio-uitzendingen, artikelen en video’s over seksueel misbruik, offline te halen. Het betreft uitzendingen die zijn gemaakt door twee gerenommeerde onderzoeksjournalisten, Huub Jaspers en Sanne Terlingen, beiden al vele jaren actief lid van de VVOJ.

Sluit je aan bij de vereniging van onderzoeksjournalisten

En vergroot je kennis én netwerk