Amsterdam, 11 mei – Afgelopen maart verscheen Onder Mannen, een serie diepte-interviews met Marokkaanse homoseksuelen van de hand van de Vlaamse onderzoeksjournaliste Catherine Vuylsteke. Vuylsteke reisde zowel door Europa als Marokko om verhalen voor haar boek te verzamelen. Het resultaat is een onthullend portret over homoseksualiteit in de Marokkaanse gemeenschap. Deel 2 in de serie Dossier Onderzoek van de VVOJ.
door Rachel Levy
Vuylsteke begon haar project gemotiveerd door de overtuiging dat de discussie over moslimintegratie in Europa verder reikt dan ‘de hoofddoekdiscussie, die ons weinig verder brengt,’ aldus Vuylsteke.
‘Ik vind het verwerven van inzicht in de werkelijkheid belangrijker.’
‘Door die aandacht voor het hoofddoekdebat en maar ook door de demonisering van de islam krijgen andere, veel belangrijkere kwesties rondom integratie weinig of geen aandacht.
Homo-erotische teksten
Eén van die problemen is het taboe van de homoseksualiteit. De manier waarop men omgaat met seksualiteit zegt mijns inziens veel over de manier waarop mensen in de gemeenschap staan. Het vertelt over de vrijheid van het individu versus de religie en de gemeenschap. ‘
‘Ik was eerder betrokken bij een serie artikelen seksualiteit in Arabische landen,’ vertelt Vuylsteke, die al negentien jaar bij de Vlaamse krant De Morgen werkt.
‘Over dit onderwerp is heel weinig over geschreven. In het Arabisch zijn er ooit een aantal homo-erotische teksten geschreven waarin de liefde voor de jongeling wordt bezongen. Sociologisch is er echter nauwelijks over geschreven – er rust echt nog een taboe op.’
‘Voor zover er wel publicaties bestaan, zijn ze vaak erg negatief over de islam, niet onbevangen of onbevooroordeeld. Ik vind dat jammer. Die houding van Westerse superioriteit keur ik af.
Tegelijkertijd moet je wel kritisch kunnen schrijven over problemen rondom homoseksualiteit in de moslimwereld. Seksuele rechten zijn immers ook mensenrechten.’
‘Veel van wat er is gepubliceerd, is van homo’s voor homo’s. Alles blijft in het roze getto, om het zo maar even te zeggen. Door dit boek als heteroseksueel te schrijven, maak ik dan ook een statement: wij – de samenleving – moeten erkennen dat het een kwestie is die ons allen aangaat.’
Vertrouwensband
Vuylsteke begon haar onderzoek aanvankelijk met interviews met islamitische lesbiënnes. Maar al gauw bleek dit een ondoenlijke zaak. Er bleken spanningen te ontstaan tussen interviewer en geïnterviewde, juist vanwege het vaak zeer persoonlijke karakter van de gesprekken.
‘Je moet een vertrouwensband opbouwen met je gesprekspartner. Dat betekent niet alleen: de ander vragen stellen, maar ook jezelf openstellen, iets van jezelf geven. Dat kon tot spanningen of jaloezie leiden van de partner van mijn geïnterviewde. Of soms leek het alsof mijn gesprekspartner mijn persoonlijke benadering romantisch interpreteerde.’
Vandaar de overstap naar interviews met homoseksuele mannen. Zo stroef als de gesprekken met lesbische vrouwen aanvankelijk gingen, zo soepel liepen de gesprekken met de mannen.
‘In het Westen is vriendschap tussen mannen en vrouwen geaccepteerd, evenals homoseksualiteit. Mannen weten dat. Ik merkte heel snel dat zij mij beschouwden als een soort van ‘zus’, aan wie ze heel veilig over hun persoonlijk leven konden vertellen.’
Voordat Vuylsteke aan het boek over Marokkaanse homoliefde begon, werkte ze voor De Morgen als Azië-specialist.
‘Aanvankelijk schreef ik voornamelijk over China – ik heb Chinees gestudeerd – en later breidde dat zich uit naar andere Aziatische landen. Eind jaren negentig heb ik een omslag gemaakt: ik ging schrijven over Afrika. In het begin was ik heel bang dat ik onvoldoende kennis over dat continent zou hebben.
Onwetende journalisten
Ik zie dat veel journalisten niet gehinderd worden door kennis, zogezegd. Mensen vinden het zelfs bon ton geweest om nergens iets over te weten. Ik erger mij daaraan. De trend om zonder kennis overal over te schrijven heerste in het verleden vooral bij jonge mannen. Dat waren de echte nieuwsjournalisten, zo van: ‘we doen nu even dit oorlogje en morgen weer dat oorlogje.’
Tegenwoordig zie je ook steeds meer jonge vrouwelijke journalisten deze trend overnemen. De andere kant van de medaille als het gaat om vrouwenemancipatie.’
Uiteindelijk overwon Vuylsteke overwon haar eigen twijfel om in een nieuw specialisme te duiken.
‘Naarmate ik meer over Afrika las, zag ik dat veel dynamieken in dat continent toch dezelfde zijn. En ik zag dat als je met de juiste mensen sprak, je wel degelijk goede analyses kon maken.’
‘Onderzoeksinstituten produceren vuistdikke rapporten, met prachtige cijfers, maar de rapporten zijn vaak niet toegankelijk voor een groter publiek. Ik zie het als mijn taak als journalist om de vertaalslag tussen onderzoeker en publiek te maken.
Mijn methode is om maandenlang rapporten door te werken. Daarna vertaal ik die door naar het gewone leven van alledag van de gewone man. Ik combineer de rapporten met interviews met mensen – en dat levert een heel leesbaar verhaal op waarmee de lezer zich kan identificeren. Zo heb ik het na mijn Afrika-tijd ook met China gedaan en hetzelfde geldt voor het boek over homoseksualiteit onder Marokkanen.’
Haar werkmethode garandeert ook de diversiteit in de achtergronden van de mensen die Vuylsteke interviewt.
‘De verhalen in Onder Mannen zijn zeer uiteenlopend en dat komt mede omdat de socio-economische achtergronden van de geïnterviewden heel erg verschilt. Ik heb niet alleen jonge mannen uit welgestelde milieus geïnterviewd, maar van alles wat, zogezegd.
Kijk, iemand die een goed betaalde baan heeft, hangt minder af van de anderen, en kan zichzelf meer vrijheden veroorloven, dus ook meer seksuele vrijheden.’
Titel: Onder mannen. Het verzwegen leven van Marokkaanse homo’s
Auteur: Catherine Vuylsteke
Uitgever: Meulenhoff ?Manteau , Antwerpen-Amsterdam, 2008
Vorm: paperback – 250 blz
Prijs: € 19,95
ISBN: 978 90 8542 136 8
