VVOJ Nederlands-Vlaamse conferentie onderzoeksjournalistiek 2007 Groningen
Klik hier voor meer conferentieverslagen
Werkgroep: The Power of One, de kracht van het getal
Instructeur: David Cay Johnston, New York Times
Datum: 16 november 2007
Verslag: Marlies Klooster, freelance journalist
In deze workshop legt David Cay Johnston van de New York Times uit hoe je bedragen en getallen betekenis geeft. Cijfers zijn een taal en voor de meeste mensen (en journalisten) helaas een vreemde taal. Hieronder de vijf belangrijkste lessen uit de workshop van Johnston.
Les 1: Onvermogen om getalswaarde in te schatten
Getallen hebben uitsluitend betekenis in relatie tot andere getallen. Stel, iemand krijgt een loonsverhoging van 2.800 euro over tien jaar. Dat is jaarlijks 280 euro meer. De verhoging klinkt op het eerste gezicht redelijk. Maar niet als je je realiseert dat de bovenste laag van dertigduizend Amerikaanse topverdieners gezamenlijk evenveel verdient als de grote meute van negentig miljoen loonslaven.
Mensen weten hoeveel 280 euro is en wat je daar mee kan doen. Maar wie weet dat je voor 280 miljoen euro een Airbus koopt? Dit onvermogen van de gewone man om de waarde van bepaalde getallen in te schatten leidt ertoe dat veel mensen de weg kwijtraken.
Een ander voorbeeld. De werkgroepleider, David Johnston, vertelt dat hij eens een persvoorlichter belde om inkomenscijfers van een bepaalde sociaal-economische bevolkingsgroep samen door te nemen. De persvoorlichter merkte geïrriteerd op dat het onmogelijk zo kan zijn dat ‘slechts’ een kwart miljoen mensen een inkomen van minimaal één miljoen dollar hebben. Ze beweerde dat zeker de helft van de Amerikanen – 150 miljoen mensen – een dergelijk inkomen hebben.
Een dergelijke fout maakte ook olieproducent Sir John Davidson Rockefeller (1839-1937). Tijdens een radiogesprek naar aanleiding van een staking van staalarbeiders liet hij zich ontvallen dat staalarbeiders 60.000 dollar per jaar verdienden – terwijl dat destijds niet meer was dan 12.000 dollar.
Les 2: Gemiddelde, mediaan, modus
De werkgroepleider legt het verschil uit tussen ‘gemiddelde’, ‘mediaan’ en ‘modus’ Het gemiddelde is het totaal gedeeld door het aantal eenheden. De mediaan is het middelste getal van een serie getallen, waar net zoveel getallen boven als onder zitten. De modus is het getal dat het vaakst voorkomt in de reeks van getallen.
Als het verschil tussen het gemiddelde en de mediaan groot is, is er iets aan de hand.
Denk maar aan de eerder genoemde cijfers over de inkomensverdeling. Een nummer op zichzelf betekent niks. David Johnston kiest een willekeurig getal uit een Nederlandse krant: de overheidsbegroting van 223 miljard euro. Volgens hem is dat een verhoging van 8,5 procent ten opzichte van vorig jaar.
Om dit getal inzichtelijk te maken, zou je kunnen uitrekenen hoeveel meer belasting dat per huishouden betekent. Bij het berekenen van gemiddelden moet je wel opletten dat je de juiste eenheden gebruikt voor huishoudens en personen.
De modus, het vaakst voorkomende getal, is het handig om mee te nemen in beoordelingen over bijvoorbeeld de benzineprijsstijgingen.
Les 3: Aftrekken, optellen, delen en vermenigvuldigen
Bij het werken met cijfers moet je niet denken aan hogere wiskunde. In de journalistiek is optellen, aftrekken, delen en vermenigvuldigen voldoende.
Orden je cijfers in een spreadsheet (Excel) en presenteer de cijfers visueel in bijvoorbeeld staafdiagrammen om de verhoudingen zo goed zichtbaar maken.
Daarna zou je mensen die met de cijfers te maken hebben, opnieuw kunnen opbellen en om een reactie vragen. Gaat het om onderwijscijfers, dan kun je dan bijvoorbeeld de volgende vraag stellen: ‘Uit mijn cijfers blijkt dat schooldirecteuren jaarlijks 60 dollar meer zijn gaan verdienen. Ik stuur mijn berekening even mee.’ De woordvoerders kunnen de cijfers dan nog eens controleren en direct commentaar leveren.
Les 4: Inflatie corrigeren
De overheid publiceert jaarlijks cijfers voor de inflatiecorrectie. Als je die niet kunt toepassen, kun je nooit een behoorlijk verhaal schrijven over bijvoorbeeld de huizenprijzen. Evenmin kun je de overheidsbegroting niet interpreteren zonder dat je die eerst voor de inflatie hebt gecorrigeerd. Doe je dat niet, dan lijkt het wel of de begroting voortdurend groeit, terwijl het omgekeerde wellicht het geval is.
Les 5: Vermogen (capital) versus aandelenvermogen (equity)
Een van de Hilton-familieleden zei ooit: We zijn niet geen hotelmanagers maar vermogensmanagers. We maken geen winst met hotels, maar winst op vermogen.
Waarmee bedoeld wordt: houd steeds het verschil in de gaten tussen werkelijk vermogen en andere constructies van aandelen en leningen. Op dit moment maken de particuliere aandelenfondsen (de zogenaamde private equity funds) enorme winsten. Ze werken echter allemaal met geleend geld, door middel van kruisleningen.
Werkgroepleider David Johnston signaleert een overeenkomst met de periode voorafgaand aan de Tweede Wereldoorlog, toen mensen gevoel kregen de controle over de economie kwijt te raken.
