VVOJ Conferentie 2004
Titel: Wederhoor houdt de advocaat buiten de deur
Workshop: Het wakend oog, media en recht
Sprekers: Serge Vlaar (Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn) en Sanne ten Hoove (de Volkskrant)
Voorzitter: Siem Eikelenboom (Nova)
Datum en tijd: Zaterdag 20 november, 14.15 – 15.30 uur
Verslaggever: Hella Hueck
Journalisten melden vaak onwelgevallige zaken. Hoe doe je dat goed en hoe zorg je ervoor dat je niet door advocaten achterna wordt gezeten?
Als er een journalistieke fout is gemaakt, wil een benadeelde nog wel eens naar de Raad voor de Journalistiek stappen. Dat is een college met veel gezag maar weinig macht. Kun je dus de uitspraken van de Raad makkelijk negeren? Nee. Het allerhoogste Hof in Straatsburg kijkt juist heel erg naar wat usance is in de branche en verwijst vaak naar wat goed branchegebruik is. Dan komen toch weer vaak de uitspraken van de Raad voor de Journalistiek om de hoek kijken.
Er zijn wel verschillen tussen de Raad en het Hof. De Raad kijkt veel meer naar wat ethisch is. Het Hof daarentegen toetst of een beperking in de vrijheid van meningsuiting noodzakelijk is in een bepaalde kwestie. Dat zijn dus twee heel verschillende uitgangspunten voor een beoordeling.
Hoor en wederhoor
Het beste is en blijft het echter om het niet tot een zaak voor de Raad of het Hof te laten komen. De meeste zaken die bij de RvdJ terecht komen, gaan over hoor en werderhoor en dat was ook het hoofdthema van de workshop. Wat is dat nou precies? Wanneer en in welke mate moet je het toepassen? Het diplomatieke antwoord is dat het altijd per geval bekeken moet worden
Een praktijkvoorbeeld: NRC Handelsblad bericht over een bankdirecteur die banden heeft met de onderwereld. De feiten hebben ze uit een strafdossier. Publiceren zonder wederhoor? Volgens de Nederlandse mediarechter heb je geen absoluut recht op wederhoor omdat ook de vrijheid van meningsuiting in het geding is.
Hoor en wederhoor is wel vereist bij
- ernstige beschuldigingen
- kwetsende publicaties
- aantasting van de persoonlijke integriteit
- publicaties die finaciële schade berokkenen
Wederhoor is darentegen niet vereist bij
- feitelijke berichtgeving, maar daar vallen doorgaans dan weer niet onder goed onderbouwde beschuldigingen en beschuldigingen die geïnterviewden uiten, waarbij dus weer wel wederhoor is vereist
- colums, recensies en opiniërende publicaties
- verslagen van openbare zittingen
- journalistiek profiel
- beschuldigingen van een betrouwbare bron (politie)
Bij wederhoor moeten enkele zorvuldigheidseisen in acht worden genomen. Zo is onnodige tijdsruk niet toegestaan; als vuistregel geldt: 24 uur is genoeg om een ander in staat te stellen te reageren. Die ander moet ook anderszins voldoende mogelijkheden krijgen tot het geven van een reactie. De beschuldigde moet bovendien in staan zijn tot het geven van wederhoor (wat moeilijk kan zijn bij iemand die geen nederlands of engels spreekt). En de journalist moet altijd een serieuze poging doen tot wederhoor: even voor zessen een belletje plegen is niet genoeg.
De journalist moet bewijzen dat hij gelegenheid heeft geboden voor het geven van een weerwoord. Het weerwoord moet volgens het Hof ‘fair and square’ zijn, dat wil zeggen volledig en op een reële manier. Soms is het onduidelijk wanneer een journalist hoor en wederhoor moet toepassen, bijvoorbeeld bij het gebruik van artikelen uit het archief. De Raad van Journalistiek laat de laatste jaren privacy steeds meer in de afweging meespelen. Zo moet je onnodig kwetsende details weglaten. Was het vroeger eerder “Ja, publiceren mits…”, nu is het meer “Nee, tenzij….”
Gestolen informatie
Naast de discussie over hoor en wederhoor was er tijdens de workshop ook nog aandacht voor twee andere onderwerpen: gestolen informatie en overvaljournalistiek.
Mag informatie die beschikbaar is gekomen door diefstal gepubliceerd worden? Dat ligt eraan. Als je zelf géén invloed hebt gehad op een onrechtmatige handeling, ben je veilig als je erover publiceert. Er bestaat dan ook geen algemeen verbod op gestolen info. Je mag er gebruik van maken als het journalistiek relevant is. Het gebruik moet bovendien functioneel en proportioneel zijn.
Welke info mag niet gepubliceerd worden? Zelf gestolen info en informatie verkregen door het uitlokken van diefstal, alsook gegevens die met geweld of chantage verkregen worden.
Overvaljournalistiek
Deze vorm van journalistiek valt doorgaans in het nadeel van de journalist uit. En de haatpreken in de El Tahid moskee bij Nova dan? Dat waren alleen geluidsopnamen, dat mocht wel. De rechter kijkt naar maatschappelijk belang en proportionaliteit. De rechter stelt ook de vraag hoeveel moeite je hebt gedaan om de informatie op een gewone manier te krijgen. Als je er goed over nagedacht hebt, zal de rechter je eerder in het gelijk stellen.
Bij beeld heb je vaak nog weer andere juridische problemen, zoals de Auteurswet en het Beeldrecht. Bovendien mag je niet zomaar in iemands woning opnamen maken.
