Het is en blijft de drive van de onderzoeksjournalist: het blootleggen van zaken die zonder zijn of haar inspanning niet aan het licht zouden zijn gekomen. Blijven onthullen en graven naar verhulde verbanden, voortdurend wijzen op de nieuwe kleren van de keizer. Op 18 en 19 november 2011 reikt de VVOJ Conferentie Onderzoeksjournalistiek in Eindhoven een keur aan nieuw gereedschap en inspirerende voorbeelden aan. Dwars tegen de tijdgeest, de waan van de dag, de drang om snel, kort en oppervlakkig te publiceren. De Vereniging van Onderzoeksjournalisten VVOJ geeft je een opdracht: schop jezelf een geweten, kom naar Eindhoven en leg het bloot!
Locatie: Fontys Hogeschool
Rachelsmolen 1
Eindhoven
Download het programma (dd 15-11-2011). Let op: in het programma kunnen nog last minute wijzigingen worden aangebracht. Raadpleeg daarom altijd het definitieve schema in de conferentiemap die je tijdens je registratie op de eerste conferentieochtend in Eindhoven uitgereikt krijgt. Die geldt als de uiteindelijke versie.
Bekijk hier de voorlopige sprekerslijst. De komende tijd wordt deze lijst aangevuld met sprekers en hun biografie. Staat jouw biografie erbij maar moet die worden aangepast? Mail dan de webredactie, webredactie@vvoj.org
Voorafgaand aan de conferentie: Extra trainingsdag datajournalistiek, op donderdag 17 november (€25, alleen toegankelijk voor congresdeelnemers). David Donald (Center for Public Integrity, USA) en James Ball (The Guardian, UK) leren je in één dag data vinden, verwerken en er verhalen uit maken.
Aanmelden met een speciale mail naar secretariaat@vvoj.org, o.v.v. ‘Datatrainingsdag 17 november 2011’ en of je gevorderd of beginner bent).
Conferentie-afsluiting: BASTA, een spetterende slotsessie
Let op: hieronder volgt een beschrijving van alle sessies, onderaan de pagina vindt je het – voorlopige – programma in detail.
WORKSHOPS
Key notes:
De munt, de crisis en de onderzoeksjournalistiek. Het nieuwsthema van 2011: de euro-crisis. Wat is de rol van de onderzoekende journalist als de nieuwsberichten sneller gaan dan de beurs? Waar zijn (nog) onontgonnen Europese velden, wat kan je ermee en waar laten we het (nog) liggen? Leigh Phillips van de EUObserver neemt ons mee, van het Brussels tot aan het democratisch deficiet.
Documentalist wordt schatgraver. Waar op veel redacties de documentalist wordt wegbezuinigd heeft The New York Times hem als goudmijn ontdekt. Andrew Lehrer komt naar Eindhoven om te laten zien wat hij voor de redactie betekent en bloot legt. Lehrer laat zien wat er mogelijk is als het zoeken, combineren en visualiseren je in het bloed zit. Voor documentalist, redacteur én hoofdredacteur een must en een lust!
Er zijn verschillende routes (tracks) uitgezet door het programma. Enkele routes zijn:
De journalist als verhalenverteller – want dat is waar het om draait
– Storytelling voor iedereen. Neem het verhaal als uitgangspunt van je onderzoeksmethode (story based inquiry) met Luuk Sengers.
– Storytelling op TV. Programmamakers Wim Vandeneynde (VRT), Dirk Leestmans (VRT), Kees Schaap (VARA) en Bart Nijpels (KRO) laten de onbegrensde mogelijkheden van beeld, compositie en editing zien.
– Storytelling op de I-pad. Wat kan er en wat werkt? Het tablet biedt ongekende diepte, VPRO Tegenlichts ‘Money and Speed’ laat het zien.
Vul je gereedschapskist – want niet alles is computer assisted
– Creativiteit in de journalistiek. Waarom wel tien ideeën in het café maar niet één tijdens de redactievergadering? Doorbreek die teneur tijdens een praktische training van Karel van den Berg (De Mediapraktijk) die er een handboek over schreef. Deze sessie neemt twee ‘slots’ in beslag.
– Schrijf je rijk. Mark Lee Hunter laat het betere schrijfwerk zien, aan de hand van een nieuw Unesco handboek.
– Hoe pitch je een verhaal? Freelancen betekent voor velen vrijheid. Vrij van redacties, vrij van formats en vrij in tijdsindeling. Maar is dat wel zo? Krijg je je investeringen weer terugverdiend en krijg je je productie verkocht? In deze workshop komen Coco Gubbels en Philippe Tammes vertellen over het zelfstandig ondernemen als onderzoeksjournalist.
Niet alleen op de wereld – want geen journalist werkt in een vacuüm
– Het publiek aan zet. Van crowdfunding tot crowdsourcing: maak van je publiek je collega, fonds of bondgenoot. Nederlandse en Vlaamse initiatieven uit het afgelopen jaar. In de kinderschoenen maar ver voorbij de kinderziekten.
– Werken met klokkenluiders. Ze komen met de mooiste onthullingen, maar gaan er soms zelf aan onderdoor. Ze zijn lastig, tot op het bot gedreven en soms (on)prettig ongenuanceerd. Hoe ga je er mee om? Hoor het van klokkenluiders zelf en van hen die de scoops maakten.
– Ikke ikke en de rest kan…? Hoe goed zijn journalisten in zelfreflectie? Hoe gaan ze om met fouten en flaters? En wie mag hen daarop wijzen? Twee ombudsmannen en twee Raden voor de Journalistiek reflecteren mee. Met Sjoerd de Jong (NRC Handelsblad), Tom Naegels (De Standaard), Wim Criel (RvJ Vlaanderen) en Victor Lebesque (RvJ Nederland).
En verder…
* leren we onder leiding van Siem Eikelenboom (Financieele Dagblad) verhalen te vinden in faillissementsdocumenten;
* kijken we naar de ‘zwarte’ kant van de wereld: wat kan samenwerking met onderzoeksjournalisten uit Afrika ons hier opleveren? Een nieuwe blik op het Afrika dat naar ons toe komt. In samenwerking met FAIR (Forum for African Investigative Reporters).
* zijn er workshops over lastige onderzoeksterreinen als de politie, de sport, de wetenschap en ons voedsel;
* brengen we ‘grote’ (economische) onderwerpen terug tot onderzoeksverhalen voor regionale journalisten en vinden we schatten in de stukken van de regionale rekenkamers;
* gaan we de strijd aan met de werelden van spin en PR;
* bieden we weer onderdak aan het Legebeke Legaat, een actueel debat rond waarheidsvinding.
* is er op vrijdagmiddag weer een speciale ‘managerstrack’: over samenwerken met het publiek en de projectmatige aanpak van onderzoeksjournalistiek.
COMPUTERTRAININGEN
Het aanbod van computertrainingen blijft zich ontwikkelen. De journalist moet zijn researchtechnieken afstemmen op bronnen en tools die continu evolueren. Dit is zeker zo in de online wereld van zoekmachines en sociale media. Maar ook data-analyse en visualisatie gaan met reuzenstappen vooruit. Kom, en schaaf je technieken bij.
Van nagelnieuw tot ruim beproefd. Vier computerlokalen, vijf sessies, twintig trainingen die je leven als onderzoeksjournalist makkelijker, efficiënter en leuker maken. Een bloemlezing:
* Ruim andermans rotzooi op
Gegevens die je van een ander krijgt, zijn vaak een rommeltje. Met Google Refine kun je snel alles oppoetsen, zodat je er daarna mee aan de slag kunt, in een spreadsheet of database. Of publiceren op het web. Onder leiding van Arlen Poort (NRC Handelsblad).
* Zoeken 2011
Hoe kan je Google op een efficiënte manier gebruiken/misbruiken door de ‘perfecte’ zoekvraag te formuleren? Zie nieuwe features van de bekendste zoekmachine. En leer zoektechnieken die je in staat stellen om binnen sociale media op zoek te gaan naar informatie, personen en getuigenissen. Met Michaël Opgenhaffen (Lessius-KU Leuven).
* Textmining
Patronen ontdekken in documenten en toespraken. Text analytics voor onderzoeksjournalisten: Automatische extractie en koppeling van gegevens, informatie en kennis uit huidige en historische teksten. Komt dat leren. Antal van den Bosch (Radboud Universiteit Nijmegen) laat de nieuwste ontwikkelingen zien.
* Snel kaarten maken? Google helpt
Wil je op je website snel een kaart maken? Bijvoorbeeld van alle scholen in je stad en hun cito-score? Of van alle stembureaus en hoe er daar gestemd is? Dat kan met Google Fusion Tables. En er kan nog veel meer… Arlen Poort (NRC Handelsblad) laat het zien.
* Hoe licht je een doopceel?
Wie is die snelle zakenman, die onbekende politicus of die vermoedelijke dader? Als journalist moet je vaak heel snel iemands doopceel lichten. Elke flard aan informatie is dan welkom. Deze cursus vertelt je heel letterlijk waar je het moet zoeken.
Eric Hennekam (www.archieven.org) en Henk van Ess (VVOJ) bundelen in deze dubbele workshop hun krachten. Ze nemen je aan de hand van een concrete case (onderzoek naar een PVV’er dat leidde tot landelijk nieuws ) mee in de wereld van verstofte archieven, sociale media en online bronnen.
* Sociale netwerkanalyse
Sociale netwerken zoals Twitter, Facebook of e-mail analyseren? Bv zien hoe je op basis van Twitter contacten tussen parlementaire journalisten en politici kunt achterhalen? Volg deze hands on training, want de naam van het programma Node XL is ‘nerdier’ dan het gebruik ervan. Met Peter Verweij (3D Media)
* Zoeken via (alternatieve) sociale media
Naast Facebook en Twitter zijn er nog tal van sociale media die het werk van een journalist kunnen vergemakkelijken. Hoe kan je bv. heel snel via couchsurfing een Belg of Nederlander in Oslo vinden? En waarom is het zinnig is om tijdens de werkuren naar datingsites te surfen? Leer het hier. Onder leiding van Michaël Opgenhaffen (Lessius-KU Leuven).
* Sociale media als researchtool
Welke tools zijn er bij het gebruik van sociale media? Hille van der Kaa (Fontuys Hogeschool) laat het zien, én ontwikkelde een eigen tool. Ze laat het in deze workshop zien.
* Toolkit Update
Nieuwe software om te helpen bij je onderzoeken. Een training die je ieder jaar opnieuw zou moeten volgen. Luuk Sengers (freelance) trekt de gereedschapskist open.
* Get started with data
James Ball (The Guardian) neemt je mee op je allereerste data-ontdekkingsreis. Geen omvattende excel-training (die geven we op 17-11) maar wel een korte vuurdoop: weg van de koudwatervrees en op naar het blijmoedig rekenen met data en spreadsheets. LET OP: Geen basiskennis vereist. Voertaal Engels.
* Statistics for journalists
David Donald (Center for Public Integrity) laat zien hoe je verhalen vindt in onontdekte statistieken. Ofwel, in zijn eigen woorden: “Learn about the power of statistics and begin using them for story tips. Reporters comfortable with spreadsheets will find that many stats can be done using Excel. This session shows how reporters find stories with techniques sunch as cross-tabulations and regression analysis.” Het klinkt eng, maar met een spreadsheet, gratis software en wat aanvullende technieken kom je op de beste ideeën. LET OP: Kennis van Excel gevraagd! Voertaal Engels.
* Coosto, monitor de sociale media
Wie praat waarover? Hoe vaak, waar en waarom? Met meer dan 300.000 dagelijks geïndexeerde bronnen kan Coosto voor journalisten zeer bruikbaar gereedschap zijn. Krijg uitleg, speel ermee. Het kan allemaal tijdens deze demonstratie. Duik dieper in de sociale media en ontdek meer.
* Infographics op web, papier en TV
Remy Jon Ming (Het Financieele Dagblad, winnaar Infographicsprijs) en Frederik Ruys (VPRO, ‘Nederland van Boven’) geven een demonstratie van hun kunnen en laten zien wat je met gratis software kunt doen. Kom, kijk en verbaas je.
* Tools voor crowdsourcing
Alex Beishuizen ging van Computable naar Intermediair en nam zijn kennis van crowdsourcen mee. In deze training maakt hij het toepasbaar voor onderzoeksjournalisten.
* Story based inquiry
Een inspirerende en effectieve manier om van verhaalidee tot publicatie te komen. Mark Hunter bedacht het, Luuk Sengers (die de methode adapteerde voor het Nederlandse taalgebied) doceert het.
* Data journalism, more than a hype
Iedereen wil het, want het is hip: datajournalistiek. Maar het is veel meer dan hip. Het versterkt ieder verhaal dat je maakt, en moeilijk hoeft het niet te zijn. In deze sessie geven David Donald (Center for Public Integrity) en James Ball (The Guardian) een blik op de nieuwste en spannendste ontwikkelingen uit hun eigen praktijk, en laten zien waar je de verhalen vindt. Dit is een demonstratie van wat je met data vermag. Inspirerend! LET OP: Voertaal Engels.
Computerzalen hebben 16 plaatsen, indien je je eigen laptop meeneemt kan er tot 25 deelnemers per sessie aangeschoven worden. Maar: vooraf inschrijven voor de computertrainingen nodig, registreer, betaal en ontvang de link naar de voorinschrijving om zeker te zijn van je plaats. Tijdens het congres kan nog inschreven worden op openvallende plaatsen.
RONDE TAFEL
Ronde Tafel ‘Onderwijs in onderzoeksjournalistiek’
Programma in detail
Extra: Donderdag 17 november
Tijdsblok 09:00-17:00 uur, lokalen 031 R3 en 032 R3.
Alleen voor deelnemers aan de VVOJ Conferentie. Extra trainingsdag datajournalistiek. Met David Donald (Center for Public Integrity) en James Ball (The Guardian). Voertaal: Engels.
Vrijdag 18 november 2011
Tijdsblok 9:30 uur – 10:30 uur
Ontvangst en inschrijving. Let op: iedereen die nog niet heeft betaald, moet bij de inschrijving contant betalen!
Tijdsblok 10:30 – 10:40 uur
– Opening conferentie door directeur Margo Smit in de Aula, gebouw R5.
Tijdsblok 10.45 – 12.30 uur: PLAATS
– Keynote toespraak door Leigh Phillips, EUObserver
– Keynote toespraak door Andrew Lehren, New York Times
Werkgroepen
Tijdsblok 14:00-15:15 uur:
– Managerstrack: Extra handen aan de pers. Hoe zet je je publiek in en voor wat eigenlijk? The Guardian weet het als geen ander. James Ball laat nieuwe voorbeelden zien en legt uit wat het je medium oplevert. En de presentatie van een ook voor redacties nieuw Nederlands crowdfunding-project: Nieuwspost. Moderator Piet Depuydt (De Tjd).
– Lange tenen en de opgeheven vinger. Leden van de Raden van de Journalistiek en ombudsmannen buigen zich over journalistieke zelfreflectie. Met Victor Lebesque (NL), Wim Criel (België) en ombudsmannen Tom Naegels (De Standaard) en Sjoerd de Jong (NRC Handelsblad). Moderator: Miro Lucassen.
– Storytelling op TV: de macht van het beeld. Met Bart Nijpels (KRO) en moderator Nico Haasbroek (freelance).
– Creatief met journalisten, deel 1. Met Karel van den Berg (De Mediapraktijk).
– Sociale media als researchtool. Met Hille van der Kaa (Fontys Hogeschool).
– Zoeken 2011, met Michaël Opgenhaffen
– Doopceel lichten, deel 1. Met Henk van Ess en Eric Hennekam
– bij overintekening van een training kan hier een extra sessie ingepland worden. Zie het programma in de conferentiemap.
Tijdsblok 15:45-17:00 uur:
– Managerstrack: maak er een project van. Met Joost Oranje (NRC Handelsblad) en Jan Rozendaal (Dagblad van het Noorden). Moderator Piet Depuydt (De Tijd).
– Creatief met journalisten, deel 2. Met Karel van den Berg (De Mediapraktijk)
– Storytelling op TV: onderzoek naar de Hasseltse politie. Met Wim Vandeneynde (VRT), moderator Miranda Grit (NCRV Altijd Wat)
– Spin, pr en de (onderzoeksjournalist). Met Mirjam Prenger (UvA), Leendert van der Valk (freelance) en Ewoud Nysingh (communicatiedeskundige)
– Maak er een verhaal van. Met Luuk Sengers (freelance).
– Sociale netwerkanalyse. Met: Peter Verweij (3D Media)
– (On)orthodoxe sociale media, van Twitter tot datingsites. Met Michaël Opgenhaffen (KU Lessius, Leuven)
– Doopceel lichten, deel 2. Met Henk van Ess en Eric Hennekam
– Tools voor crowdsourcing. Met Alex Beishuizen (Intermediair).
Tijdsblok 18:30-23:00 uur
Diner in het PSV Stadion. Verplaatsing per bus naar het stadscentrum vanaf 17:15 uur, vanaf 18.15 rechtstreeks naar het stadion. Met uitreiking van De Loep. Presentatie: William van Laeken (VRT).
Zaterdag 19 november 2011
Tijdsblok 09:00-10:15 uur
– Regiotrack: economische en financiele crises en de vertaalslag naar de regio. Met Paul van der Cingel
– Story-based inquiry. Met Luuk Sengers.
– Google Refine. Met Arlen Poort (NRC Handelsblad)
– Get started with data. Met James Ball (The Guardian)
– Hoe pitch je een verhaal? Met Coco Gubbels (freelance) en Philippe Tammes (freelance)
– Sport: meer dan winnaars en verliezers. Met Daan van Lent (NRCHandelsblad), Marcel Metze (freelance) en Bram Logger (freelance).
– Textmining, met Antal van den Bosch (Radboud Universiteit Nijmegen).
Tijdsblok 10:30-12:15 uur EXTRA
– Legebeke Legaat. Wikileaks mijnen. Locatie: Aula R 5.
Tijdsblok 10:45-12:00 uur EXTRA
Rondetafel Onderwijs in de Onderzoeksjournalistiek. Moderator: Gerard Smit (Hogeschool Utrecht). Met Hille van der Kaa (Fontys Hogeschool), Paul van der Cingel (Hogeschool Windesheim), Jan Rozendaal (Dagblad van het Noorden), Els Diekerhof (Hogeschool Utrecht), Wouter Frateur en Wilfried Vanderhaeghen (Plantijn Hogeschool), Theo Dersjant (Fontys Hogeschool).
Tijdsblok 10:45-12:00 uur:
– Regiotrack: schatten uit de Rekenkamer. Met Piet de Kroon en Leo Markensteyn (Nederlandse Vereniging van Rekenkamers en Rekenkamercommissies). Moderator: Sergio Boutkan (Weekblad Arena).
– Onderzoek de onderzoeker. Met Hans van Maanen en Asha ten Broecke (wetenschapsjournalisten). Moderator: Yvonne van de Meent
– Storytelling op de iPad. Met Marije Meerman en Gerko Wessel (VPRO Tegenlicht). Moderator Erik van Heeswijk (VRPO).
– Infographics op web, papier en TV. Met Remy Jon Ming (Financieele Dagblad) en Frederik Ruys (VPRO).
– Coosto: monitor de sociale media.
– Documentalist wordt schatgraver. Met Andrew Lehren (New York Times).
– Statistiscs for journalists. Met David Donald (Center for Public Integrity)
Tijdsblok 12:00-14:00 uur:
– Lunch inclusief (tussen 13-14uur) Algemene Ledenvergadering VVOJ. De agenda en vergaderstukken kun je binnenkort hier downloaden.
Tijdsblok 14:00-15:15 uur:
– Faillissementen als bron van onderzoek. Met o.a. Siem Eikelenboom (Financieele Dagblad). Moderator: Miro Lucassen.
– Weet wat u eet. Met Loethe Olthuis (Volkskrant), Felix Wilbrink (Telegraaf). Moderator: Michel Robles.
– Werken met klokkenluiders. Met o.a. Bas Haan (Nieuwsuur) en Harry Timmerman (klokkenluider Schiedammer parkmoord). Moderator: Marcel van Silfhout (VARA).
– Storytelling op TV. Met Dirk Leestmans (VRT), Kees Schaap (VARA). Moderator: Bart Nijpels (KRO Reporter).
– Datavisualisatie met Google. Met Arlen Poort (NRC Handelsblad)
– De zwarte kant van de wereld, onderzoeksjournalistiek naar en met Afrika. Met Idris Akinbajo (Nigeria) en Evelyn Groenink (FAIR).
– Data journalism, more than a hype. Met David Donald (CPI) en James Ball (The Guardian).
– Toolkit onderzoeksjournalistiek. Met Luuk Sengers
– Spelen met Wikileaks. Met Huub Jaspers (VPRO Argos) en Bart Jacobs (Radboud Universiteit)
Tijdsblok 15.45 – 17:00 uur:
– Plenaire keynote: Nog éénmaal: ‘Basta’! Locatie: Aula, R5.
17.00 uur: receptie in Café 040 op campus
