Te vrezen valt dat de als voorstellen verpakte aanval op de Wob die minister Donner eind mei naar de Tweede Kamer wil sturen, een ongekende zal zijn. Ongekend als je kijkt naar het Nederlandse imago. Ongekend als je kijkt naar de inperkingen ingezet onder minister Ter Horst. Maar ook ongekend als je kijkt naar de andere 80 Wob-landen, waar eerder sprake is van moderniseringen en oprekkingen, bijvoorbeeld door steeds breder follow-the-money te willen faciliteren.
Ben je VVOJ-lid? Log in en reageer op de website op dit artikel!
door Roger Vleugels
Donner gaat van Nederland weer een echt gidsland maken. Donner gaat de toegang tot overheids-documenten serieus beperken. Zo valt te vrezen.
Sinds de val van het kabinet Ter Horst-Balkenende heeft de Wob bij de hogere ambtenaren echelons op het Ministerie van BZK voor het eerst in jaren weer enige bestuursprioriteit. Dat laatste woord is meer dan een term; het staat voor inhoud en vooral ook voor taken ofwel formatie.
Meteen na de val van het vorige kabinet en al voor de verkiezingen werd begonnen. Jaren van achter-stallig onderhoud aan de Wob werden aangepakt althans geïnventariseerd.
Er werd nagedacht over misbruik door gebruikers en door overheden; over harmonisatie van wetsartikelen; over het in de wet verankeren van jurisprudentie; over de gevolgen van verzelfstandigingen; en over de opkomst van digitale documenten.
Geïnventariseerd werd hoe Nederland, wereldkampioen openbaarheid als we onszelf en ons ijzersterke imago mogen geloven, weer in pas konden gaan lopen met buitenlanden die ons ruim voorbijgestreefd zijn in de zwarte jaren van Ter Horst en Balkenende.
Na de verkiezingen ging dit werk onder de nieuwe minister Donner door, voortvarend zelfs. Er was, nieuw inzake het onderwerp openbaarheid!, enige openbaarheid over dit werk. Er kwamen een aantal gesprekken van Wob-specialisten en belangenbehartigers, waaronder de NVJ, met die hogere amb-tenaren. Dit was onder Ter Horst ondenkbaar; ze wees de NVJ zelfs de deur.
Totdat Opstelten en Teeven bij Donner op de thee kwamen, en de altijd aanwezige lobby tegen de Wob een kans begon te ruiken. De van kennis gespeende tegenstander VNG of grote overheids-databeheerders, voelden dat er een klimaat aan het ontstaan is voor tweede aanvalsronde na wat onder Ter Horst bereikt is tegen de Wob.
After the tea party
Plots is er dwars door bovenstaande autonome en evenwichtige Wob update excercities heen een nieuwe wind gaan waaien. Een wind die erg veel heeft van een Wob-inperkings-oukaze.
Iedere ratio is weg. Dat er in ons land weinig geWobd wordt, dat we extreem weinig Wob-ambtenaren hebben, dat er bovengemiddeld veel obstructie is, dat er ambtelijk en politiek opportunisme is in de Wob-beslispraktijk, dat er verhoudingsgewijs, vooral bij verzoek en bezwaar, veel geweigerd wordt.
Dat we geen onfhankelijke en bindende bezwaar-autoriteit hebben, dat we in dit land 10-20 keer meer ambtenaren hebben voor het masseren van informatie [in jargon: voorlichters] dan voor het verstrek-ken van informatie [in jargon: Wob-ambtenaren], dat alles is sinds kort aan dovemansoren gericht.
Er is geen Angelsaksisch land dat op al deze parameters per stuk laat staan tezamen zo slecht presteert als Nederland. En toch gaat Donner het eind mei bestaan om dit alles te negeren en het kwaad te zien in de eiser. En dus moet de eiser ingeperkt. Donner wil drempels.
That’s a different cup of tea, isn’t it Mark?
Wat sneuvelt er allemaal door het geweld van de inperkers en in de voorstellen die naar de Kamer zullen gaan.
– Geen aandacht meer voor het extreem beperkte gebruik van de Wob in ons land [10x minder dan normaal in vergelijkbare landen]. Daarvoor in de plaats komen mooi verpakte klaagzangen over werkdruk voortkomend uit Wob-verzoeken, daarbij negerend dat dit ook kan samenhangen met extreem weinig Wob-ambtenaren en bijvoorbeeld de enorm veel werk opleverende idiote Wet dwangsom en beroep [Een van de Ter Horst kindjes].
– Bij misbruik en oneigenlijk gebruik komt de focus nagenoeg geheel te liggen op de eiser. Voorbijgaand aan principiële vragen over of toegang tot je eigendom, overheidsdocumenten zijn bestuursrechterlijk eigendom van het volk, überhaupt als oneigenlijk op te vatten kan zijn, wordt de obstructie door overheden in het geheel niet meer behandeld.
– Nederland was in de Raad van Europa initiatiefnemer van wat nu het Verdrag van Tromso is, een bindende ondergrens voor Wobben. Onder Ter Horst werd de Nederlandse voorzittersrol uitgekleed; direct na de val van het vorige kabinet begonnen ambtenaren Nederland ‘tekenklaar’ te maken voor dat verdrag en sinds de inperkers het strijdtoneel betraden heeft het tekenen van het Verdrag van Tromso weer een lage bestuursprioriteit. Naar verluidt komt het in de aanstaande brief van Donner in het geheel niet meer voor.
– Amper aandacht voor serieuze moderniseringen en harmoniseringen met buitenlandse Wob-stelsels, bijvoorbeeld inzake e-documenten, onafhankelijke en bindende bezwaar autoiteit, of het vervangen van de cruciale term bestuursorgaan door alle organen gefinancierd met publieke middelen of voorzien van publieke taken. Die laatste verbouwing vindt wereldwijd in steeds meer Wob-stelsels plaats om het kleiner worden van democratie als gevolg van verzelfstandigingen en privatiseringen te bestrijden.
En intussen……
Ambtenaren mogen totdat de oukaze van Donner naar de Kamer gaat niet meer praten. Het lijkt wel alsof Ter Horst over haar graf heen regeert.
Binnen de journalistiek wordt gebroed op plannen om hier verzet tegen aan te tekenen, meer hierover in volgende nummers van Fringe Spitting.
Aanstaande 3 mei op de Persvrijheidsdag is Donner voornemens om vriendelijk verpakt te komen met enkele proefballonnetjes als voorschot op zijn brief aan de Kamer.
Meer weten over de Wob? Ga dan naar het VVOJ-Wob-dossier.
Dit artikel verscheen ook in The Fringe journals, een nieuwsbrief onder hoofdredactie van de auteur. Het stuk wordt met zijn toestemming op deze website gepubliceerd. De auteur is docent en juridisch adviseur Wob.
